با بازگشایی مدارس، بسیاری از والدین و معلمان نگران مسائل بهداشتی و مشکلاتی نظیر شپش سر هستند. بازگشایی مدارس هم‌زمان با تغییرات آب‌وهوایی و افزایش تماس‌های اجتماعی بیشتر، یکی از عوامل مهم در شیوع شپش سر می‌باشد. در این زمان، کودکان بیشتر در محیط‌های بسته و پرجمعیت حضور دارند که شرایط مناسبی برای انتقال شپش ایجاد می‌کند.
شپش‌ها حشرات کوچکی به اندازه یک دانه کنجد هستند که رنگ قهوه‌ای مایل به زرد دارند و از خون پوست سر انسان تغذیه می‌کنند. تخم شپش‌ که به آنها رشک هم گفته می‌شود، نیز به موها چسبیده و به رنگ سفید مایل به خاکستری هستند. تخم شپش‌ در اغلب موارد با شوره سر اشتباه گرفته می‌شود، اما بر خلاف شوره سر، آنها محکم به ساقه مو می‌چسبند و به راحتی جدا نمی‌شوند. 
در حالی که هر کسی ممکن است به شپش مبتلا شود، اما در کودکانی که در پیش دبستانی‌ها یا مدارس ابتدایی تحصیل می‌کنند شایع‌تر است. توجه به این نکته ضروری است که داشتن شپش نشانه عدم رعایت بهداشت نیست. چند نوع شپش از جمله شپش سر، شپش بدن و شپش ناحیه تناسلی وجود دارد. در حالی که شپش بدن و شپش ناحیه تناسلی در نتیجه شرایط زندگی ناپاک و عدم رعایت بهداشت شخصی ایجاد می‌شود، اما شپش سر ممکن است برای هر کسی، حتی تمیزترین افراد در بین ما اتفاق بیفتد. 
شپش‌ها ، اگر روی پوست سر فرد نباشند، معمولاً کمتر از یک روز زنده می‌مانند ولی روی سر تا 30 روز عمر می‌کنند. هنگامی که آنها شروع به رشد و تکثیر روی پوست سر شخصی می‌کنند، به راحتی می‌توانند به افراد اطراف خود سرایت کنند. انتقال شپش از طریق تماس مستقیم (سر به سر) با فرد مبتلا یا با استفاده از لوازم جانبی مو و شانه آنها صورت می‌گیرد. این موجودات ریز را معمولا در اطراف گردن، پشت سر و اطراف گوش، بیشتر از سایر نقاط می‌توان یافت و به ندرت ممکن است روی مژه‌ها و ابروها نیز ظاهر شوند. 
درمان پزشکی شپش سر شامل استفاده از پیپرونیل بوتاکسید با پیرترین، پرمترین، مالاتیون، بنزیل الکل و اسپینوساد است که به شکل صابون، شامپو، لوسیون و ژل موجود هستند. در حالی که اکثر آنها بدون نسخه در دسترس هستند، برخی از آنها نیاز به نسخه پزشکی دارند.
اما اکثر افراد ترجیح می‌دهند به جای استفاده از مواد شیمیایی، روش‌های طبیعی را امتحان کنند. شپش سر را می‌توان با وسایل اولیه موجود در خانه نیز درمان کرد. در ادامه این مطلب همراه ما باشید تا روش‌های خانگی مختلف از بین بردن شپش را بررسی کنیم. برخی از آنها، با وجود نداشتن تاییدیه پزشکی، ممکن است اثرگذار باشند و علائم شپش را کم کنند یا آن را درمان کنند. اما هیچ کدام این روش‌ها به عنوان درمان قطعی شپش سر در نظر گرفته نمی‌شوند. بنابراین قبل از استفاده از داروها و روش‌های خانگی برای درمان شپش سر، حتما با پزشک مشورت کنید.

علائم و نشانه‌های شپش سر

علامت اولیه آلودگی به شپش وجود شپش زنده روی سر فرد است. سایر علائم و نشانه‌های شپش سر عبارتند از:
- خارش کف سر
- زخم‌های روی سر در اثر خاراندن
- احساس غلغلک یا احساس حرکت چیزی در مو
- غدد لنفاوی متورم
- مشکلات خواب (شپش سر در شب بیشتر فعال است درنتیجه می‌تواند خواب را مختل کند.)

خارش پوست سر از بارزترین علائم شپش است، اما این علامت به تنهایی به معنی آلودگی به شپش سر نیست. برخی موارد دیگر مانند شوره سر و اگزما، نیز باعث خارش پوست سر می‌شوند. همچنین گاهی اوقات ممکن است احساس خارش نداشته باشید، زیرا چند هفته بعد آلودگی به شپش خارش شروع می‌شود.

درمان‌های خانگی شپش سر

راهکارهای خانگی بسیاری برای درمان شپش سر وجود دارد که بسیاری از مبتلایان آنها را به کار می‌گیرند. برخی از روش‌های درمان شپش در خانه تاحدودی اثربخش هستند اما بسیاری از آنها به پوست و موی شما آسیب می‌رسانند. بنابراین قبل از استفاده از این روش‌ها از پزشک مشاوره بگیرید و از ابتلا به عوارض آنها پیشگیری کنید. برخی از روش‌هایی که از دیرباز برای درمان شپش سر استفاده می‌شدند عبارتند از:

•    روغن درخت چای

یکی از قدیمی‌ترین کاربردهای روغن درخت چای، از بین بردن شپش سر است. تحقیقات نشان داده است که 1% روغن درخت چای توانایی از بین بردن شپش را در 30 دقیقه پس از استفاده دارد.
قبل از رفتن به رختخواب، کمی روغن درخت چای را روی پوست سر و موهای خود بمالید. با یک کلاه تمام سر خود را بپوشانید و یک حوله نیز روی بالش خود قرار دهید. صبح روز بعد، تمام شپش‌های مرده را با یک شانه نازک و دندانه‌دار از موهای خود خارج کنید و سپس با شامپوی معمولی بشویید. این درمان را می‌‌توانید روزانه به مدت یک هفته انجام دهید.

•    روغن نارگیل

روغن نارگیل حاوی اسید چربی به نام اسید لوریک بوده که برای از بین بردن شپش و سایر انگل‌ها موثر است. ماهیت روغنی این محصول اجازه نمی‌دهد که شپش و رشک به تارهای مو و ساقه مو (پایه مو، جایی که به پوست سر می رسد) بچسبد. این امر چرخه تولیدمثل آنها را مختل می‌کند و از تکثیر آنها جلوگیری می‌کند. 
روغن نارگیل را کمی گرم کنید. همچنین روغن درخت چای را می‌توانید با روغن نارگیل خود مخلوط کنید. این مرحله اختیاری است. روغن را به موها و پوست سر خود بمالید و کاملا ماساژ دهید. موهای خود را حداقل دو ساعت با کلاه بپوشانید و سپس شانه کنید. اگر روغن درخت چای اضافه کرده‎‌اید، می‌توانید این مخلوط را یک شب روی موهای خود بگذارید و روز بعد شانه کنید. پس از اتمام شانه کردن، موهای خود را با شامپو بشویید. این درمان را دو بار در هفته انجام دهید.

•    سرکه و نمک

مخلوط نمک با سرکه به از بین بردن شپش کمک می‌کند زیرا نمک باعث کم آبی شپش می‌شود و اسید استیک موجود در سرکه غشای محافظ تخم شپش را در خود حل کرده و قدرت چسبندگی آن را از بین می‌برد.
1 قاشق غذاخوری نمک و 1 فنجان سرکه را به یک بطری اسپری اضافه کنید. این محلول را روی پوست سر و موهای خود اسپری کنید. بگذارید سه ساعت بماند و سپس موهای خود را شانه کنید. پس از شانه کردن، موهای خود را با شامپوی معمولی خود بشویید. این درمان را دو بار در هفته انجام دهید.

•    روغن زیتون

روغن زیتون نه تنها برای زیبایی موها کاربرد دارد، بلکه در درمان شپش سر نیز مؤثر است. این روغن با ایجاد محیط نامساعد برای شپش‌ها، مانع از دسترسی اکسیژن به آن‌ها شده و در نهایت منجر به خفه شدن و از بین رفتن آن‌ها می‌شود.
برای این منظور، پوست سر را با روغن زیتون به خوبی چرب کرده و با پوشاندن سر با کلاه، روغن را به مدت یک شب تا صبح روی موها نگه دارید. سپس با استفاده از شانه، شپش‌ها و تخم‌های مرده را از موها جدا کنید.

•    اسپند

یکی دیگر از روش‌های خانگی برای درمان شپش سر استفاده از محلول اسپند است. اسپند یک گیاه طبیعی است که خواص ضد قارچی و ضد باکتریایی دارد و به درمان شپش سر کمک می‌کند. برای از بین بردن شپش سر کودکان و بزرگسالان، باید یک قاشق اسپند را آسیاب کنید و با مقداری آب داغ بگذارید تا دم بکشد. اگر موهای بلندی دارید، مقدار اسپند را بیشتر کنید. محلول آماده‌شده را روی موها مالیده و یک کلاه روی سر خود قرار دهید. ۴۵ دقیقه بعد می‌توانید موهای خود را بشویید. این درمان را هر روز به مدت یک هفته تکرار کنید.

•    سیر

سیر دارای خواص حشره‌کش طبیعی است و می‌توان از آن برای از بین بردن شپش سر استفاده کرد. هشت تا ده حبه سیر له شده را با آبلیمو مخلوط کنید تا ترکیبی خمیری شکل بدست آید. خمیر حاصل را روی پوست سر مالیده و بعد از نیم ساعت، موهایتان را با آب گرم آبکشی کنید. توجه داشته باشید که سیر باعث سوزش پوست سر شده و این روش درمان شپش برای کودکان توصیه نمی‌شود.

•    آب پیاز

یک روش دیگر برای درمان خانگی شپش سر آب پیاز است. از آنجایی که پیاز حاوی گوگرد است می‌‌تواند شپش‌ها را از بین ببرد. اگر به دلیل خاراندن پوست سرتان خراشیده شد بهتر است از آب پیاز استفاده نکنید؛ چون باعث تحریک و سوزش پوست سر شما خواهد شد. 
چند عدد پیاز را رنده کنید و آب آن را بگیرید. موها و کف سرتان را به آب پیاز آغشته کنید و حدود 3 تا 4 ساعت بگذارید بماند. سپس رِشک و شپش‌های مرده را با شانه ضد شپش بیرون آورده و موهایتان را با شامپو به صورت کامل بشویید. برای رسیدن به نتیجۀ بهتر، هر 4-3 روز این کار را تکرار کنید.

•    وازلین

وازلین مانند چسب عمل می‌کند که شپش‌ها را ثابت نگه داشته و باعث خفگی آنها می‌شود. برای استفاده از این روش باید شب‌ها روی پوست سر را با یک لایه وازلین بپوشانید و موهایتان را صبح روز بعد با شانه مخصوص شپش شانه کنید تا شپش‌های مرده از سرتان جدا شود.

نکات بیشتر برای از بین بردن شپش سر

علاوه بر راهکارهای فوق، استفاده از برخی ابزارهای کمکی و رعایت برخی نکات به تسریع روند درمان کمک می‌کنند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:

- شانه کردن موهای مرطوب با شانه‌های نازک و دندانه‌ریز (شانه ضد شپش) باعث برداشتن شپش و برخی از تخم‌ها می‌شود .موها را مرطوب کرده و به کمک یک شانه دندانه باریک (ترجیحا پلاستیکی نباشد) آن‌ها را شانه کنید. استفاده از نرم کننده نیز هنگام شانه‌کردن مفید می‌باشد.
- سعی کنید تخم‌های شپش را با دست از مو جدا کنید. زیرا تا زمانی که حتی یک تخم شپش در موها وجود داشته باشد، نمی‌توانید از شر آن‌ها خلاص شوید.
- همیشه با آب گرم استحمام کنید و برای خشک کردن موها از سشوار استفاده کنید. زیرا سشوار باعث کم آب شدن بدن شپش‌ها می‌شود و به از بین بردن آنها کمک می‌کند.
- در کنار درمان شپش سر و رِشک‌ها، محل سکونت افراد مبتلا به شپش نیز باید به طور کامل تمیز شود. باید نسبت به شستن بالش، ملحفه، حوله و کلاه و همین‌طور خشک کردن آن‌ها در بالاترین دمای ممکن دقت و وسواس زیادی به خرج دهید. وسایل و اسباب بازی‌های کودکان مبتلا نیز باید شستشو و ضدعفونی شود یا این‌که به مدت دو هفته و اطمینان کامل از بین رفتن شپش‌ها داخل یک پلاستیک در بسته و خارج از محل زندگی نگهداری شوند.
- از دو یا سه روش خانگی همزمان استفاده کنید. زیرا استفاده کردن از یک روش موجب مقاومت نسبت به آن روش می‌شود. همچنین هیچ کدام از روش‌ها را بیش از مقدار توصیه شده استفاده نکنید.
- حتماً شانه و برسی که توسط فرد آلوده استفاده می‌شود را با خیساندن آن‌ها در آب داغ (حداقل ۶۰ درجه سانتی‌گراد) به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه ضدعفونی کنید.
- کف و مبلمان را به خوبی جاروبرقی بکشید، مخصوصاً جایی که فرد آلوده نشسته یا دراز کشیده است.

سخن پایانی

اگرچه روش‌های خانگی و طبیعی معمولا بی‌خطر هستند و عوارض جانبی ندارند اما باز هم تاکید می‌کنیم که این روش‌ها معمولا از نظر علمی تایید نشده‌اند و در برخی افراد موثر واقع می‌شوند و در برخی دیگر بی‌اثر هستند یا ایجاد عارضه می‌کنند. اگر فرزند شما یا فرد دیگری از خانواده پس از چند هفته استفاده از روش‌های خانگی همچنان شپش سر دارد، به این معنی است که درمان‌ها جواب نداده یا فرد دوباره شپش گرفته است. برای کمک به خلاص شدن از شر شپش سر به متخصص پوست مراجعه کنید تا با درمان مناسب از شر شپش سر خلاص شوید.