از روی ۱۰ مورد می‌توان مزاج سرشتی یا جبلی یک فرد را تشخیص داد:

1- ملمس(لمس)
2- گوشت و چربی
3- رنگ پوست بدن
4- مو
5- هیئت وشکل اعضاء
6- سرعت انفعال اعضاء
7- خواب و بیداری
8- کلیه افعال بدن(دلائل افعال)
9- کیفیت دفع فضولات بدن
10- انفعالات نفسانی

ملمس (لمس)

فرد باید معتدل المزاج باشد تا بتواند مزاج فردی را مشخص کند. اگر این فرد معتدل المزاج در لمس پوست فرد را
🔸گرم احساس کند‌، این فرد گرم مزاج است.
🔹اگر سرد احساس کند‌، این فرد سرد مزاج است.
🔸اگر در لمس آن را نرمتر از حد طبیعی یابد، دلالت بر رطوبت مزاج می‌کند.
🔹اگر در لمس صلب‌تر یابد، دلالت بر خشکی مزاج دارد.

گوشت و چربی

🔸اگر در بدن فرد گوشت زیاد باشد، دلالت بر گرمی و تری
🔹 اگر چربی بدن بیشتر از گوشت باشد، دلالت بر سردی و تری
🔸(گوشت زیاد باشد+ چربی کم= گرمی و خشکی)

رنگ پوست بدن

🔸سفیدی پوست بدن: نشانه کم خونی و مزاج، کمی مایل به سردی می‌باشد.
🔹رنگ زرد کمی مایل به قرمزی: نشانه وجود خون غیر طبیعی در بدن است.
🔸قرمزی پوست بدن: نشان از گرمی و پر خونی دارد.
🔹تیرگی پوست: نشانه خون غیر تمیز است‌، مستعد غلبه سودا است.
🔸زردی پوست: نشانه صفرا (گرمی وخشکی)
🔹رنگ بادمجانی: نشانه خشکی و سردی (سودا)
🔸رنگ گچی: سردی و تری (بلغم)

مو

یکی از فضولات بدن است که نوع کیفیت و حالات آن برای شناسایی نوع مزاج به عنوان یک معیار به شرح ذیل مورد استفاده قرار می‌گیرد:

الف) سرعت رشد مو
🔸اگر سرعت رشد مو زیاد باشد، نشانه گرمی مزاج است.
🔹اگر سرعت رشد مو کم باشد، نشانه سردی مزاج است.
🔸اگر رشد مو خیلی سریع باشد بیش از حد نرمال‌، دلیل بر گرمی و خشکی مزاج است.

ب) پر مویی یا کم مویی بدن
🔹پر مویی بدن‌، دلیل بر گرمی مزاج
🔸کم مویی بدن‌، دلیل بر سردی مزاج

ج) نازکی و کلفتی مو
🔹نازکی مو، دلیل بر سردی و تری
🔸کلفتی مو‌، دلیل بر گرمی و خشکی مزاج

د) جعودت وصافی مو
🔹موی مجعد، دلیل بر گرمی و خشکی
🔸موی صاف و لخت، سردی و تری مزاج

هـ) رنگ مو
🔹موی سیاه، دلیل بر گرمی و خشکی مو
🔸سفیدی مو، سردی و تری
🔹موی حنایی طلایی (کمی مایل به قرمز)، دلیل بر اعتدال مزاج

شکل اعضاء

موارد ذیل بیانگر گرمی مزاج است:

1. قفسه سینه پهن بزرگ
2. اندام‌ها بزرگ
3. عروق برجسته و بزرگ قابل مشاهده
4. نبض عظیم و قوی
5. عضلات کلفت و بزرگ
6. عضله خیلی به مفصل چسبیده و تاندونش کوچک است.

موارد ذیل بیانگر مزاج خشک است:

1. چهره لاغر وپوست به استخوان چسبیده
2. مفاصل قابل مشاهد و برجسته
3. غضروف‌های حنجره وبینی و... برجسته و واضح است.

سرعت انفعال اعضاء

اگر عضوی در بر خورد با گرما وسرما و خشکی و رطوبت زود از آن اثر پذیرد دلیل غلبه آن مزاج است.
مثلاً اگر در گرما ( چه خوراکی‌، چه موضعی و…) زود گرم شود، دلیل بر گرمی مزاج می‌باشد.

خواب و بیداری

🔸خواب زیاد، دلیل بر سردی و تری مزاج است. (بلغم)
🔹خواب کم و بیداری زیاد، دلیل بر خشکی و گرمی مزاج است. (صفرا)
🔸خواب وبیداری معتدل‌، دلیل بر اعتدال مزاج است. (دم)

افعال طبیعیه صادره از بدن

یعنی تمام افعال بدن شامل سرعت رشد، رویش دندان، بلوغ، افعال مربوط به کبد، قلب و مغز و... را شامل می‌شود.
اگر این افعال سریع‌تر از حد طبیعی خود صورت گیرد، دلیل بر گرمی مزاج و اگر کند‌تر صورت گیرد دلیل بر سردی مزاج می‌باشد.

دفع فضولات

فضولات بدن شامل ادرار (بول)، مدفوع(براز)، عرق، مو، ناخن، خون حیض، مایع منی و.. است.
🔹اگر رنگ مدفوع یا ادرار تیره‌تر از معمول یا بدبوتر از معمول باشد، دلالت بر گرمی مزاج و غلبه صفرا دارد.
🔸اگر زود به زود صورت گیرد نیز دلالت بر گرمی مزاج و غلبه صفرا دارد.
🔹بی‌رنگ بودن یا کم بودن فضولات و عدم رایحه آن، دلالت بر سردی مزاج دارد.

کارها و رفتارهای نفسانی

موارد ذیل دلالت بر گرمی مزاج دارد و عکس این حالات نشان از سردی مزاج دارد:
🔸حسن ظن
🔹امیدوار بودن
🔸جوانمرد و با‌غیرت
🔹استعداد فهم مطالب در او بالاست
🔸پر حرکت و پر جنب و جوش و پر نشاط
🔹سریع تصمیم به کاری می‌گیرد اهل تردید نیست.
🔸فرد زیرک
🔹سنگدل
🔸بیقراری در مقابل صبور
🔹وقاحت( پررویی)
🔸پرحرف

🔷ثبات انفعالات: ثبات رضایت چیزی، ثبات در حافظه، دلیل بر خشکی مزاج است.
🔶زوال انفعالات: یعنی ناپایداری در چیزها مثل موارد ذیل دلالت بر رطوبت مزاج دارد.
🔹حافظه کم
🔸ناپایداری سریع در اتفاقات
🔹هر روز یک احساس دارد، حزب باد است.
🔸از هر چیزی یک لحظه راضی است یک لحظه ناراضی است.