درمان درد مفاصل و استخوان ناشی از سرما
با شروع فصلهای سرد سال، بسیاری از افراد از افزایش دردهای مفصلی و استخوانی شکایت میکنند. این دردها بهصورت تیر کشیدن زانوها، خشکی دستها و پاها، سنگینی روی مفاصل یا حساسیت به سرما بروز مییابد. در طب سنتی اعتقاد بر این است که با سرد شدن هوا، «سردی و خشکی» در مفاصل افزایش پیدا میکند و جریان خون در اندامها کاهش مییابد؛ این وضعیت موجب میشود مفاصل انعطاف طبیعی خود را از دست بدهند و در نتیجه، درد، بیحسی و محدودیت حرکتی بهوجود آید. خوشبختانه با رعایت چند روش ساده خانگی و گیاهی، میتوان شدت این دردها را کاهش داد و از بازگشت آنها جلوگیری کرد.
این مقاله، مجموعهای جامع از دلایل درد مفاصل در سرما و بهترین درمانهای سنتی و خانگی است؛ بهگونهای که بدون نیاز به داروهای شیمیایی، بتوانید بدن را به حالت تعادل و گرمی طبیعی بازگردانید.
چرا سرما باعث افزایش درد مفاصل و استخوان میشود؟
دیدگاه علمی
در هوای سرد، بدن برای حفظ گرمای اندامهای حیاتی، جریان خون را به سمت قلب و مغز هدایت میکند. در نتیجه، خونرسانی به اندامهای محیطی مانند زانو، انگشتان، کمر و شانه کاهش مییابد. کاهش خونرسانی یعنی کاهش گرما و رطوبت در بافتها و همین موضوع باعث:
- خشکی و سفتی عضلات
- کاهش انعطافپذیری مفاصل
- افزایش اسپاسم عضلانی
- و بروز درد و التهاب میشود.
دیدگاه طب سنتی
در طب سنتی ایرانی، مفاصل در فصل سرد مستعد غلبهی «سردی و خشکی» هستند. بهعبارت دیگر، سرما باعث میشود مفاصل رطوبت طبیعی خود را از دست بدهند و استخوانها و رباطها «خشک» و «سفت» شوند. این حالت بهویژه در افراد زیر شایعتر است:
- مزاج سرد و خشک
- سالمندان
- افراد کمتحرک
- زنان پس از زایمان
- افرادی که غذاهای سرد مصرف میکنند
- کسانی که در محیطهای سرد میخوابند یا حمام سرد میروند
علائم درد مفاصل ناشی از سرما
پیش از پرداختن به درمانها، لازم است بدانیم که درد مفاصل ناشی از سرما چه نشانههایی دارد. این علائم معمولاً نشاندهنده کاهش گرما و گردش خون در ناحیه هستند. علائم شامل:
- تیر کشیدن یا درد مبهم مفاصل
- احساس یخزدگی یا سنگینی در استخوانها
- سفتی و خشکی هنگام برخاستن از خواب
- کاهش دامنهی حرکتی
- زیاد شدن درد صبحها و شبها
- آرام شدن درد با گرما
اگر این نشانهها را تجربه میکنید، احتمال زیاد بدن شما درگیر «سردی مفاصل» شده و به گرمسازی و تقویت خونرسانی نیاز دارد.
درمانهای خانگی و سنتی
هدف اصلی درمانهای موضعی، افزایش گرما و رطوبت مفید در مفاصل، رفع خشکی بافتها و بهبود جریان خون است. این روشها بهویژه برای افرادی که دردهای مزمن دارند، بسیار موثر هستند.
روغنمالی و گرمادرمانی
۱) روغن سیاهدانه
روغن سیاهدانه دارای خاصیت گرمکنندگی عمیق و ضدالتهابی است و به کاهش خشکی و بهبود گردش خون کمک میکند.
روش استفاده: ۲ قاشق روغن سیاهدانه را کمی گرم کنید و روزانه ۲ بار روی محل درد ماساژ دهید. سپس ۱۰ تا ۲۰ دقیقه کیسه آب گرم یا حوله داغ روی آن قرار دهید.
۲) روغن کنجد
روغن کنجد خاصیت نرمکننده و تقویتکننده مفاصل دارد و سفتی و خشکی را کاهش میدهد.
روش استفاده: شبها محل درد را با روغن کنجد ماساژ دهید و روی آن را با پارچه گرم ببندید.
۳) روغن زیتون + زنجبیل
زنجبیل حرارت عمیق تولید میکند و روغن زیتون جذب پوستی خوبی دارد؛ این ترکیب گرمای طولانیمدت در بافت ایجاد میکند.
روش استفاده: یک تکه زنجبیل تازه را در روغن زیتون ۱۰ دقیقه گرم کنید واز روغن صافشده برای ماساژ استفاده کنید.
حمام پا و کمپرس گرم
گرمای آب به بهبود گردش خون در کل بدن کمک میکند و خشکی مفاصل پا و زانو را کاهش میدهد.
نحوه انجام: پاها را به مدت حدود ۱۵ دقیقه در ظرفی از آب گرم مخلوط با ۲ قاشق نمک دریا قرار دهید تا جریان خون در اندامها فعال شود و احساس سبکی ایجاد شود. برای مفاصلی مانند زانو و کمر نیز میتوانید از کیسه آب گرم به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه استفاده کنید تا گرمسازی و کاهش خشکی کاملتر انجام شود.
بادکش گرم
بادکش با ایجاد مکش و افزایش جریان موضعی خون، به گرم شدن بافت و کاهش انقباضات کمک میکند.
نحوه انجام: توصیه میشود بادکش را هفتهای ۲ تا ۳ بار و ترجیحاً توسط فرد ماهر انجام دهید.
سنگ نمک داغ
سنگ نمک گرمای یکنواخت و عمیق تولید میکند و برای کاهش خشکی مفاصل بسیار مناسب است.
روش استفاده: سنگ نمک را گرم کنید. در پارچه بپیچید و ۲۰ دقیقه روی محل قرار دهید.
درمانهای خوراکی و دمنوشها
تغذیه نقش مهمی در تنظیم مزاج بدن دارد. مصرف خوراکیهای گرم و مغذی به نرم شدن بافتها و تقویت خونرسانی کمک میکند.
۱) دمنوش زنجبیل و دارچین
این دمنوش ترکیبی طبیعی با خواص گرمکننده و ضدالتهاب است که به کاهش خشکی و درد مفاصل کمک میکند. زنجبیل تازه و دارچین را با آب جوش دم کرده و با مقداری عسل شیرین کنید. روزانه ۱ تا ۲ فنجان مصرف شود.
۲) دمنوش اسطوخودوس
اسطوخودوس با آرام کردن سیستم عصبی و کاهش تنشهای عضلانی، میتواند دردهای مفصلی تشدیدشده با استرس یا بیخوابی را کاهش دهد. شبها یک فنجان، برای آرامسازی و خواب بهتر میل نمایید.
۳) سنجد (پوست + گوشت + هسته)
سنجد به ترمیم و تقویت بافت مفاصل کمک میکند. برای بهرهمندی از خواص آن، روزانه ۱ تا ۲ قاشق پودر سنجد را با شیر گرم میل کنید.
۴) مصرف مغزها
گردو، بادام و کنجد سرشار از چربیهای مفید و تقویتکننده بافت مفاصل هستند و به حفظ نرمی و انعطاف آنها کمک میکنند. برای بهرهمندی از اثرات آنها، روزانه ۴ تا ۶ عدد گردو، ۷ تا ۱۰ عدد بادام خام و ۱ قاشق غذاخوری کنجد مصرف کنید.
رژیم غذایی مناسب برای کاهش درد
در طب سنتی، برای کاهش درد مفاصل در سرما، باید بدن را از حالت سردی و خشکی خارج کرد و به سمت گرمی و رطوبت معتدل برد. بنابراین غذاهای گرم و مقوی که به تقویت خون و نرمی بافتها کمک میکنند، بهترین انتخاب هستند و از مصرف غذاهای سرد باید پرهیز شود.
خوراکیهای مفید:
- گوشت گوسفند با ادویههای گرم
- آشها و سوپهای گرم
- خرما، انجیر و کشمش
- عرق بیدمشک و بهارنارنج (تعادل مزاجی)
خوراکیهایی که باید کم یا حذف شوند:
- ماست، دوغ، خیار
- گوجه و بادمجان
- نوشیدنیهای سرد و آب یخ
ورزش و تحرک برای کاهش درد مفاصل در سرما
بیتحرکی باعث کند شدن جریان خون میشود، در حالی که گرمکردن بدن و تحرک مفاصل به کاهش خشکی و بهبود گردش خون کمک میکند. حتی ۱۰ دقیقه نرمش روزانه هم مؤثر است. برای بهبود گردش خون و کاهش خشکی مفاصل، انجام چند فعالیت ساده روزانه مفید است:
- پیادهروی آرام
- حرکات کششی
- گرمکردن بدن قبل از خروج از منزل
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر با رعایت روشهای بالا، درد همچنان ادامه داشت یا همراه با علائم زیر بود، لازم است بررسی تخصصی انجام شود:
- درد مداوم بیش از دو هفته
- تورم، التهاب یا قرمزی مفصل
- تب یا بیحالی شدید
- درد همراه با کاهش وزن
- محدود شدن ناگهانی حرکت مفصل یا قفل شدن مفصل
- وجود علائمی که ممکن است نشاندهنده آرتریت روماتوئید یا نقرس باشد
جمعبندی
درد مفاصل در فصل سرد، نتیجهی کاهش جریان خون و افزایش سردی و خشکی در بافتهاست. برای کنترل این وضعیت، مهمترین اصول درمان عبارتاند از گرمکردن مفاصل، روغنمالی منظم، مصرف غذاها و دمنوشهای گرم، افزایش تحرک و پرهیز از سردیها. با رعایت این نکات، میتوان بسیاری از دردهای مفصلی را بدون دارو و تنها با روشهای طبیعی کنترل کرد و کیفیت زندگی را در فصلهای سرد بهبود داد.
