علت لکههای سفید روی ناخن و روشهای درمان آن
ناخنهای سالم معمولاً به رنگ صورتی کمرنگ هستند و در پایین آنها، هلال سفیدرنگی بهنام لونولا دیده میشود. بااینحال، گاهی اوقات لکههای سفید کوچکی روی ناخن ظاهر میشوند که علت آنها مشخص نیست. این لکهها در علم پزشکی با عنوان لوکونیشیا (Leukonychia) شناخته میشوند و میتوانند نشانهای از آسیب، عفونت یا حتی برخی بیماریهای زمینهای باشند. برخلاف تصور عمومی، همیشه کمبود مواد معدنی دلیل اصلی بروز این لکهها نیست. در این مقاله به بررسی علل مختلف لکههای سفید ناخن و روشهای درمان خانگی و پزشکی آنها میپردازیم.
لکههای سفید روی ناخن چیست؟
لوکونیشیا به تغییر رنگ جزئی سفیدرنگ در سطح ناخن گفته میشود. این واژه از دو ریشه یونانی «leuko» بهمعنای سفید و «onyx» بهمعنای ناخن گرفته شده است. بر اساس شکل و ظاهر، لکههای سفید ناخن به سه نوع اصلی تقسیم میشوند:
لوکونیشیای استریاتا: خطوط افقی سفیدرنگ که بهصورت نوارهایی موازی با لونولا ظاهر میشوند. این خطوط که به خطوط میس (Mees lines) نیز معروفاند، معمولاً با رشد ناخن بهتدریج از بین میروند.
لوکونیشیای طولی: نوارهای عمودی سفید با ضخامت حداقل ۱ میلیمتر که بهندرت دیده میشوند.
لوکونیشیای پونکتاتا: رایجترین نوع لکه که بهشکل نقطههای سفید کوچک ظاهر میشود و اغلب با رشد ناخن محو میگردد یا تغییر میکند.
شایعترین علت این لکهها، وارد شدن ضربه یا آسیب به ماتریکس ناخن (بافت پایه رشد ناخن) است. در ادامه به دلایل دیگر این وضعیت میپردازیم.
علل اصلی لکههای سفید روی ناخن
۱. عفونت قارچی: عفونتی بهنام اونیکومایکوزیس (onychomycosis) از دلایل شایع این لکههاست که اغلب در ناخنهای پا بروز میکند. تحقیقات نشان میدهند که مردان بیشتر از زنان و ناخنهای پا بیشتر از ناخنهای دست در معرض این نوع عفونت قرار دارند.
۲. آسیب و ضربه به ناخن: ضربه فیزیکی، فشار بیشازحد هنگام مانیکور یا عادت جویدن ناخن میتواند به بافت زیر ناخن آسیب رسانده و منجر به لکههای سفید شود.
۳. استفاده مکرر از محصولات آرایشی ناخن: لاک، پاککنندههای قوی، ژل ناخن و سختکنندهها میتوانند باعث واکنشهای آلرژیک یا تغییر رنگ ناخن شوند.
۴. کمبود مواد معدنی: گرچه برخی منابع ارتباط کمبود روی یا کلسیم را با این لکهها رد کردهاند، اما کمبود عناصری مثل منیزیم، آهن، مس و سدیم ممکن است سلامت کلی ناخن را تحتتأثیر قرار دهد.
۵. بیماریهای زمینهای: در موارد نادر، بیماریهایی مانند نارسایی کلیوی، مشکلات قلبی، پسوریازیس، اگزما یا حتی مسمومیت با آرسنیک میتوانند موجب ایجاد تغییرات رنگ در ناخن شوند.
۶. عادتهای نادرست: جویدن ناخن یا کندن کوتیکول نیز از عواملی هستند که احتمال بروز این لکهها را افزایش میدهند.
لکههای سفید روی ناخن کودکان
در کودکان، این لکهها معمولاً جای نگرانی ندارند و اغلب در اثر ضربههای جزئی، جویدن ناخن یا گرفتن نادرست ناخن ایجاد میشوند. کمبود موقت برخی مواد مغذی نیز میتواند نقش داشته باشد. اگر لکهها با رشد ناخن از بین بروند و نشانه دیگری همراه آنها نباشد، نیازی به درمان خاصی نیست.
درمانهای خانگی برای لکههای سفید ناخن
برخی روشهای ساده خانگی میتوانند در تقویت ناخن و از بین بردن لکههای سفید مؤثر باشند:
۱. تغذیه مناسب
مصرف مواد غذایی غنی از روی، منیزیم، آهن، کلسیم و مس مانند سبزیجات برگدار، مغزها، تخممرغ، ماهی، غلات کامل و دانهها به سلامت ناخنها کمک میکند.
2. ماساژ با روغنهای طبیعی
استفاده منظم از روغن نارگیل، زیتون یا کرچک برای ماساژ ناخن و کوتیکول، به افزایش رطوبت و بهبود گردش خون کمک میکند.
3. ترکیب آبلیمو و جوششیرین
ناخنها را بهمدت ۵ تا ۱۰ دقیقه در محلولی از آبلیمو و جوششیرین قرار دهید تا لکههای سطحی پاک شوند.
4. سرکه سیب
خواص ضدقارچی و ضدباکتریایی سرکه سیب به درمان لکههای ناشی از قارچ کمک میکند. روزانه دوبار ناخنها را بهمدت ۱۰ دقیقه در محلول آب و سرکه (به نسبت مساوی) قرار دهید.
5. سیر
خاصیت ضدقارچی قوی سیر برای مقابله با عفونتها مفید است. سیر لهشده را بهمدت کوتاه روی ناخن بگذارید.
احتیاط: استفاده طولانی ممکن است موجب تحریک پوست شود.
6. مکمل بیوتین
بیوتین (ویتامین B7) در تقویت کراتین ناخن مؤثر است. با مشورت پزشک میتوانید از مکمل آن یا منابع غذایی مانند آووکادو، تخممرغ و بادام استفاده کنید.
7. لاکهای تقویتی
در صورت نیاز به پوشش ظاهری موقت، از لاکهای تقویتی یا پوشانندهی بیرنگ استفاده کنید.
تفاوت لکه سفید و قارچ ناخن
لکههای سفید معمولاً سطحی، بدون درد و با رشد ناخن بهتدریج محو میشوند. اما عفونتهای قارچی ممکن است باعث ضخیم شدن ناخن، تغییر رنگ، شکنندگی یا حتی بوی بد شوند. برای تشخیص صحیح، مشاوره پزشکی ضروری است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر لکههای سفید همراه با علائم دیگری مثل بوی ناخوشایند، ضخامت بیشازحد ناخن، پوستهپوسته شدن یا درد ظاهر شدند، حتماً به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است از روشهایی مانند نمونهبرداری از ناخن، آزمایش قارچی یا خون برای تشخیص دقیق استفاده کند.
درمانهای دارویی و محصولات داروخانهای
در صورت نیاز به درمان، پزشک ممکن است یکی از گزینههای زیر را پیشنهاد دهد:
- داروهای ضدقارچ خوراکی یا موضعی
- محصولات تقویتکننده ناخن حاوی کراتین، بیوتین یا کلسیم
- کرمهای مرطوبکننده کوتیکول با ویتامین E یا روغن جوجوبا
- محصولات ترمیمی ناخن دارای اسیدهای آمینه یا پروتئین
توجه داشته باشید که اگر لکهها بهدلیل آسیب فیزیکی باشند، معمولاً نیازی به درمان نیست و باید منتظر ماند تا با رشد ناخن از بین بروند.
چگونه از بروز لکههای سفید روی ناخن جلوگیری کنیم؟
با رعایت برخی نکات ساده میتوان احتمال ایجاد لکههای سفید را کاهش داد:
- پرهیز از تماس زیاد با مواد شیمیایی
- اجتناب از مصرف بیشازحد لاک و مواد زیبایی ناخن
- مراقبت صحیح از ناخنها و کوتیکول
- مرطوب نگه داشتن ناخن و پوست اطراف آن
- استفاده منظم از روغن کوتیکول
جمعبندی
لکههای سفید روی ناخن معمولاً مشکل جدیای نیستند و اغلب در اثر آسیب فیزیکی یا عادتهای نادرست ایجاد میشوند. بااینحال، گاهی میتوانند نشانهای از مشکلات عمیقتری مانند عفونتهای قارچی یا بیماریهای زمینهای باشند. رعایت نکات مراقبتی، تغذیه صحیح، استفاده از درمانهای خانگی و در صورت لزوم مراجعه به پزشک، راهکارهایی مؤثر برای مقابله با این مشکل هستند.
در نهایت، این لکهها شاید تنها یک تغییر ظاهری جزئی باشند، اما میتوانند تلنگری برای توجه بیشتر به سلامت بدن و مراقبت اصولی از ناخنها نیز محسوب شوند. اگر این لکهها همراه با علائم غیرمعمول دیگری ظاهر شدند یا در طول زمان از بین نرفتند، بهتر است تشخیص و درمان را به پزشک متخصص بسپارید تا از مشکلات احتمالی آینده جلوگیری شود.
پرسشهای متداول درباره لکههای سفید ناخن
1. آیا لکههای سفید روی ناخن همیشه نشانه بیماری هستند؟
خیر. در اغلب موارد، این لکهها بیخطر بوده و در اثر ضربه یا فشار ایجاد میشوند. تنها در مواردی که همراه با علائم دیگر باشند، بررسی پزشکی نیاز است.
2. چه مدت طول میکشد تا لکههای سفید از بین بروند؟
معمولاً با رشد طبیعی ناخن که حدود ۳ تا ۶ ماه طول میکشد، این لکهها بهتدریج ناپدید میشوند.
3. آیا میتوان از لاک برای پنهان کردن لکهها استفاده کرد؟
بله، اما استفاده مداوم از لاک یا پاککنندههای قوی ممکن است وضعیت ناخن را بدتر کند. بهتر است از لاکهای درمانی یا بیرنگ استفاده شود.
