کمبود آهن
کم خونی ناشی از فقر آهن نوعی کم خونی شایع است بیماری که در آن خون فاقد گلبول‌های قرمز سالم کافی است. سلولهای قرمز خون اکسیژن را به بافتهای بدن منتقل می‌کنند.
همانطور که از نام آن پیداست، کم خونی فقر آهن به دلیل کافی نبودن آهن در بدن است. بدون آهن کافی، بدن شما نمی‌تواند ماده کافی در گلبول‌های قرمز خون تولید کند که آنها را قادر به حمل اکسیژن (هموگلوبین) می‌کند. در نتیجه، کم خونی فقر آهن ممکن است شما را خسته و دچار تنگی نفس کند. شما معمولاً می‌توانید کم خونی فقر آهن را با استفاده از مکمل آهن اصلاح کنید. بعضی اوقات آزمایشات اضافی یا درمان کم خونی ناشی از فقر آهن ضروری است، به خصوص اگر پزشک مشکوک به خونریزی داخلی باشد.
علائم
در ابتدا، کم خونی فقر آهن می‌تواند آنقدر خفیف باشد که مورد توجه قرار نگیرد. اما با کمبود آهن در بدن و شدیدتر شدن کم خونی، علائم و نشانه‌ها تشدید می‌‌شوند.
علائم و نشانه‌های کم خونی فقر آهن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خستگی مفرط
- ضعف
- پوست رنگ‌پریده
- درد قفسه سینه، ضربان قلب سریع یا تنگی نفس
- سردرد، سرگیجه یا سبکی سر
- دست و پا سرد
- التهاب یا درد زبان
- ناخن‌های شکننده
- هوس غیرمعمول برای مواد غیر مغذی، مانند یخ، خاک یا نشاسته
- اشتهای ضعیف، به ویژه در نوزادان و کودکان مبتلا به کم خونی فقر آهن
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
اگر بدن شما یا فرزندتان علائمی نشان داد که کم خونی ناشی از فقر آهن را نشان می‌دهد، به پزشک خود مراجعه کنید. کم خونی فقر آهن چیزی نیست که بتوان خود تشخیص داد یا درمان کرد بنابراین به جای استفاده از مکمل‌های آهن به تنهایی، برای تشخیص به پزشک مراجعه کنید. اضافه بار بدن با آهن می‌تواند خطرناک باشد زیرا تجمع بیش از حد آهن می‌تواند به کبد شما آسیب برساند و عوارض دیگری ایجاد کند.
علل
کم خونی فقر آهن زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما آهن کافی برای تولید هموگلوبین نداشته باشد. هموگلوبین بخشی از گلبول‌های قرمز خون است که به خون رنگ قرمز می‌بخشد و گلبول‌های قرمز را قادر می‌سازد خون اکسیژنه را به بدن شما منتقل کنند. اگر آهن به میزان کافی مصرف نمی‌کنید و یا آهن زیادی از دست می‌دهید بدن نمی‌تواند به اندازه کافی هموگلوبین تولید کند و در نهایت کم خونی فقر آهن ایجاد می‌شود.
دلایل کم خونی فقر آهن عبارتند از:
- از دست دادن خون: خون حاوی آهن در سلولهای قرمز خون است. بنابراین اگر خون از دست بدهید، مقداری آهن از دست می‌رود. زنانی که دوره‌های سنگین دارند در معرض کم خونی فقر آهن هستند زیرا در دوران قاعدگی خون از دست می‌دهند. از دست دادن خون آهسته و مزمن در بدن مانند زخم معده، فتق هیاتال، پولیپ روده بزرگ یا سرطان روده بزرگ می‌تواند باعث کم خونی فقر آهن شود. خونریزی از دستگاه گوارش می‌تواند ناشی از استفاده منظم از برخی مسکن‌های بدون نسخه، به ویژه آسپرین باشد.
- کمبود آهن در رژیم غذایی شما: بدن شما به طور منظم از غذاهایی که می‌خورید آهن دریافت می‌کند. اگر آهن خیلی کم مصرف می‌کنید، با گذشت زمان بدن شما دچار کمبود آهن می‌شود. نمونه‌هایی از غذاهای غنی از آهن شامل گوشت، تخم مرغ، سبزیجات سبز برگ و غذاهای غنی شده با آهن است. برای رشد و نمو مناسب، نوزادان و کودکان نیز به رژیم غذایی خود نیاز به آهن دارند.
- عدم توانایی در جذب آهن: آهن حاصل از غذا در روده کوچک شما به جریان خون جذب می‌شود. یک اختلال روده‌ای، مانند بیماری سلیاک که توانایی روده شما را در جذب مواد مغذی از غذای هضم شده تحت تأثیر قرار می‌دهد می‌تواند منجر به کم خونی فقر آهن شود. اگر بخشی از روده کوچک شما با استفاده از روش جراحی حذف شده باشد، این ممکن است بر توانایی شما در جذب آهن و سایر مواد مغذی تأثیر بگذارد.
- بارداری: بدون مکمل آهن، کم خونی فقر آهن در بسیاری از زنان باردار اتفاق می‌افتد زیرا ذخیره آهن آنها نیاز به افزایش حجم خون خود و همچنین منبع هموگلوبین برای جنین در حال رشد دارد.
عوامل خطر
این گروه از افراد ممکن است خطر کم خونی فقر آهن را داشته باشند:
- زنان: از آنجا که زنان در دوران قاعدگی خون از دست می‌دهند، به طور کلی زنان بیشتر در معرض خطر کم خونی فقر آهن قرار دارند.
- نوزادان و کودکان: نوزادان، به ویژه آنهایی که وزن کم دارند و یا زودرس متولد شده‌اند، آهن کافی از شیر مادر یا شیر خشک دریافت نمی‌کنند، ممکن است در معرض کمبود آهن باشند. کودکان در هنگام جهش رشد به آهن اضافی نیاز دارند. اگر کودک شما از رژیم غذایی متنوع و سالم استفاده نمی‌کند، ممکن است در معرض کم خونی باشد.
- گیاه‌خواران: افرادی که گوشت نمی‌خورند اگر غذاهای غنی از آهن دیگر مصرف نکنند ممکن است خطر کم خونی فقر آهن بیشتر باشد.
- اهدا کنندگان مکرر خون: افرادی که به طور معمول خون اهدا می‌کنند، ممکن است در معرض خطر کم خونی فقر آهن قرار بگیرند، زیرا اهدای خون می‌تواند ذخایر آهن را تخلیه کند. هموگلوبین کم مربوط به اهدای خون ممکن است یک مشکل موقتی باشد که با خوردن غذاهای غنی از آهن بیشتر رفع می‌شود. اگر به شما گفته شده است که به دلیل هموگلوبین پایین نمی‌توانید خون اهدا کنید، از پزشک خود بپرسید که آیا دچار کمخونی شده‌اید؟
عوارض
کم خونی فقر آهن خفیف معمولاً عارضه‌ای ایجاد نمی‌کند. با این حال، کم خونی فقر آهن بدون درمان، می‌تواند شدید شود و منجر به مشکلات سلامتی شود، از جمله موارد زیر:
- مشکلات قلبی: کم خونی فقر آهن ممکن است منجر به ضربان قلب سریع یا نامنظم شود. قلب شما باید خون بیشتری پمپ کند تا کمبود اکسیژن موجود در خون هنگام کم خونی را جبران کند. این می‌تواند منجر به بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی شود.
- مشکلات دوران بارداری: در زنان باردار، کم خونی شدید ناشی از فقر آهن با تولد زودرس و نوزادان کم وزن مرتبط است. اما این بیماری در زنان بارداری که به عنوان بخشی از مراقبت‌های دوران بارداری خود از مکمل‌های آهن استفاده می‌کنند قابل پیشگیری است.
- مشکلات رشد: در نوزادان و کودکان، کمبود شدید آهن می تواند منجر به کم خونی و همچنین رشد و نمو شود. علاوه بر این، کم خونی فقر آهن با افزایش حساسیت به عفونت‌ها همراه است.
جلوگیری
با انتخاب غذاهای غنی از آهن می‌توانید خطر کم خونی فقر آهن را کاهش دهید.
غذاهای غنی از آهن را انتخاب کنید
غذاهای غنی از آهن عبارتند از:
- گوشت قرمز، گوشت خوک و مرغ
- غذای دریایی
- لوبیا
- سبزیجات برگ سبز تیره، مانند اسفناج
- میوه‌های خشک، مانند کشمش و زردآلو
- غلات، نان‌ها و پاستاهای غنی شده با آهن
- نخود فرنگی
بدن شما آهن بیشتری از گوشت جذب می کند تا اینکه از منابع دیگر جذب شود. اگر ترجیح می‌دهید گوشت نخورید، ممکن است لازم باشد مصرف غذاهای غنی از آهن و گیاهی را افزایش دهید تا همان آهن که گوشت می‌خورد، آهن جذب کند. برای تقویت جذب آهن غذاهای حاوی ویتامین C را انتخاب کنید و می‌توانید همزمان با خوردن غذاهای پر آهن، با نوشیدن آب مرکبات یا خوردن غذاهای دیگر سرشار از ویتامین C، جذب آهن را در بدن افزایش دهید. ویتامین C موجود در آب مرکبات مانند آب پرتقال به بدن شما در جذب بهتر آهن در رژیم غذایی کمک می‌کند.
ویتامین C موجود است در:
- کلم بروکلی
- گریپ فروت
- کیوی
- سبزیجات
- خربزه
- پرتقال ها
- فلفل
- توت فرنگی
- نارنگی
- گوجه فرنگی‌ها
جلوگیری از کم خونی فقر آهن در نوزادان
برای جلوگیری از کم خونی فقر آهن در نوزادان، شیر مادر یا شیرخشک غنی شده با آهن را برای سال اول به کودک بدهید. شیر گاو منبع خوبی از آهن برای نوزادان نیست و برای نوزادان زیر ۱ سال توصیه نمی‌شود. بعد از ۶ ماهگی، حداقل دو بار در روز برای تقویت مصرف آهن، به کودک خود غلات غنی شده از آهن یا گوشت‌های پوره را تغذیه کنید. بعد از یک سال، مطمئن باشید کودکان بیش از ۲۰ اونس (۵۹۱ میلی لیتر) شیر در روز نمی‌نوشند. شیر زیاد اغلب جای سایر غذاها را می‌گیرد ، از جمله غذاهایی که غنی از آهن هستند.
