مخاط یا همان خلط، واکنش طبیعی بدن برای مقابله با آلودگی‌ها و عفونت‌هاست، اما وقتی بیش از حد در ریه‌ها جمع شود، باعث تنگی نفس، سرفه‌های مداوم و احساس سنگینی در قفسه سینه می‌شود. بسیاری از افراد به‌جای استفاده از دارو، به دنبال روش‌های طبیعی برای پاکسازی ریه‌ها هستند. خوشبختانه، روش‌های طبیعی و خانگی زیادی برای از بین بردن مخاط ریه وجود دارد که بدون نیاز به دارو می‌توانند به بهبود وضعیت تنفسی کمک کنند.  در ادامه با ۱۱ روش مؤثر و خانگی برای پاکسازی مخاط ریه آشنا می‌شوید.

روش‌های طبیعی برای از بین بردن خلط

درمان‌های خانگی و طبیعی معمولاً عوارض جانبی کمتری دارند و می‌توانند به‌عنوان راهکاری مکمل در کنار مراقبت‌های پزشکی مورد استفاده قرار گیرند. این روش‌ها با استفاده از گیاهان دارویی، بخور، دمنوش‌ها و ترکیبات طبیعی، به کاهش التهاب، نرم شدن خلط و تسهیل خروج مخاط از ریه کمک می‌کنند. برخی از درمان‌های خانگی برای پاکسازی مخاط ریه به صورت طبیعی عبارتند از:

1. آب‌لیمو و عسل

ترکیب آب‌لیمو و عسل خاصیت خلط‌آور دارد، زیرا سرشار از ویتامین C و آنتی‌اکسیدان است. این ترکیب به کاهش التهاب مجاری تنفسی، تسکین سرفه و تسریع بهبود سرماخوردگی و آنفلوآنزا کمک می‌کند. همچنین، عسل باعث مرطوب شدن گلو و کاهش تحریک بافت‌ها می‌شود که در کاهش سرفه مؤثر است. 

مواد لازم:

• آب ۱ عدد لیمو
• ۱ قاشق غذاخوری عسل
• ۲۰۰ میلی‌لیتر آب

طرز تهیه: آب و آب‌لیمو را ترکیب کرده و با عسل شیرین کنید. این نوشیدنی را بلافاصله پس از تهیه بنوشید.

2. آب پرتقال، آناناس و شاهی

این ترکیب سرشار از ویتامین C، ویتامین A، آهن، پتاسیم و بروملین است. این مواد خاصیت خلط‌آور، ضدالتهاب و آنتی‌اکسیدانی دارند که به دفع مخاط کمک کرده و سیستم ایمنی را تقویت می‌کنند.

مواد لازم:

• نصف فنجان برگ و ساقه شاهی
• آب ۱ عدد پرتقال
• یک برش آناناس

طرز تهیه: همه مواد را در مخلوط‌کن بریزید و کاملاً مخلوط کنید. روزانه ۲ تا ۳ بار، یا هنگام تشدید سرفه، نصف فنجان از این نوشیدنی میل کنید.

3. شربت زنجبیل با دارچین

این شربت اثر خشک‌کننده روی پوشش مجاری تنفسی دارد و خلط‌آور طبیعی محسوب می‌شود. برای درمان سرفه‌های همراه با خلط ناشی از سرماخوردگی و آنفولانزا مفید است.

مواد لازم:

• ۱ چوب دارچین یا ۱ قاشق چای‌خوری پودر دارچین
• ۱ فنجان زنجبیل پوست‌کنده و برش‌خورده
• ۸۵ گرم شکر قهوه‌ای (یا نارگیل)
• ۱۰۰ میلی‌لیتر آب

طرز تهیه: آب را همراه شکر بجوشانید و هم بزنید تا شکر کاملاً حل شود. سپس شعله را خاموش کرده، زنجبیل و دارچین را اضافه و هم بزنید. شربت را در شیشه‌ای تمیز و خشک نگهداری کنید. روزانه ۳ بار، هر بار یک قاشق چای‌خوری از این شربت مصرف کنید.

هشدار: این شربت برای افرادی که سابقه مشکلات انعقاد خون دارند یا داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنند مناسب نیست. همچنین، زنان باردار در هفته‌های پایانی یا با سابقه سقط نباید از این شربت استفاده کنند.

4. چای نعناع

چای نعناع سرشار از منتول است؛ روغن ضروری‌ای که به بهبود علائمی مانند سرفه، خلط، آبریزش بینی، گرفتگی بینی و سردرد کمک می‌کند که همگی از علائم شایع سرماخوردگی و آنفلوآنزا هستند. این چای همچنین خواص ضدباکتری، ضدویروسی و ضدالتهابی دارد که به بدن کمک می‌کند سریع‌تر با بیماری مقابله کرده و بهبود یابد.

مواد لازم:

• ۶ برگ نعناع خردشده
• ۱۵۰ میلی‌لیتر آب جوش

طرز تهیه: برگ‌های نعناع را در یک فنجان با آب جوش ریخته و بگذارید ۵ تا ۱۰ دقیقه دم بکشد. سپس آن را صاف کرده و در صورت تمایل با عسل شیرین کنید. روزانه ۳ تا ۴ فنجان از این چای بنوشید.

5. دمنوش آویشن و عسل

این دمنوش سرشار از ترکیبات ضدالتهاب و ضدعفونی‌کننده مانند تیمول، کارواکرول، سیمِن و لینالول است. این مواد خاصیت خلط‌آور دارند و به خروج مخاط از ریه کمک می‌کنند. همچنین با روان‌سازی گلو باعث کاهش سرفه، آبریزش و گرفتگی بینی می‌شوند.

مواد لازم:

• ۱ قاشق غذاخوری آویشن خشک یا ۲ شاخه آویشن تازه
• ۱ لیتر آب جوش
• ۱ قاشق غذاخوری عسل

طرز تهیه: آویشن را به آب جوش اضافه کرده و بگذارید ۵ تا ۱۰ دقیقه دم بکشد. سپس آن را صاف کرده و روزانه ۳ فنجان بنوشید.

هشدار: افرادی که به عسل و گرده گل حساسیت دارند نباید در این دمنوش از عسل استفاده کنند. این دمنوش برای افراد دارای مشکلات معده، کبد یا کسانی که داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنند مناسب نیست.

6. شربت پیاز و سیر

پیاز و سیر هر دو دارای خواص ضدالتهاب، ضدویروس و آنتی‌اکسیدانی قوی هستند. ترکیب آن‌ها در قالب شربت می‌تواند به کاهش التهاب مجاری تنفسی کمک کرده، سیستم ایمنی را تقویت کند و مخاط را از ریه‌ها دفع نماید.

مواد لازم:

• ۱ عدد پیاز متوسط، رنده‌شده
• ۱ حبه سیر، کوبیده‌شده
• عسل به مقدار لازم

طرز تهیه: پیاز و سیر را با عسل در یک شیشه تمیز ترکیب کنید و اجازه دهید به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت در یخچال بماند. سپس مایع حاصل را صاف کرده و نگهداری کنید. روزانه ۲ تا ۳ بار، هر بار یک قاشق چای‌خوری از این شربت مصرف کنید. کودکان بالای ۲ سال می‌توانند روزی ۳ بار، هر بار نصف قاشق چای‌خوری از این شربت مصرف کنند. این شربت باید بعد از ۱ هفته دور ریخته شود.

هشدار: به دلیل وجود عسل، این شربت برای کودکان زیر ۲ سال مناسب نیست. همچنین، زنان باردار مبتلا به دیابت بارداری و افراد دیابتی باید از مصرف آن خودداری کنند، زیرا عسل می‌تواند موجب افزایش قند خون شود. برای کسانی که مشکلات گوارشی دارند یا به سیر حساسیت دارند، نیز توصیه نمی‌شود.

7. بخور اکالیپتوس

یکی از راه‌های مؤثر برای درمان سرفه و خلط در ریه، استنشاق بخار آغشته به اسانس اکالیپتوس است. این گیاه حاوی ترکیبی به نام سینئول است که خاصیت خلط‌آور و ضدالتهابی دارد و می‌تواند به باز شدن مجاری تنفسی و کاهش مخاط کمک کند.

مواد لازم:

• ۵ قطره اسانس اوکالیپتوس
• ۱ لیتر آب جوش

طرز تهیه: آب جوش را در یک کاسه ریخته و قطره‌های اسانس را اضافه کنید. سپس سر خود را با یک حوله بپوشانید و روی کاسه خم شوید و بخار را عمیقاً به مدت ۱۰ دقیقه استنشاق کنید. می‌توانید این کار را ۲ تا ۳ بار در روز انجام دهید. حوله به نگه‌داشتن بخار برای مدت طولانی‌تر کمک می‌کند. اگر اسانس اوکالیپتوس ندارید، می‌توانید از برگ‌های تازه آن استفاده کنید. روغن‌های طبیعی موجود در برگ‌ها هنگام تماس با آب داغ آزاد می‌شوند.

هشدار: برخی افراد ممکن است به اسانس اکالیپتوس حساس باشند و علائم‌شان تشدید شود. در صورت مشاهده تشدید علائم، استفاده از این بخور را فوراً متوقف کنید. همچنین استفاده از بخور برای کودکان زیر ۱۲ سال یا افراد مبتلا به آسم یا آلرژی باید با احتیاط انجام شود.

8. چای شیرین‌بیان

چای شیرین‌بیان که از گیاه دارویی Glycyrrhiza glabra تهیه می‌شود، سرشار از ترکیباتی مانند گلیسیرریزین، گلابریدین، آپیژنین و لیکویری‌تین است. این مواد خاصیت خلط‌آور، آنتی‌اکسیدان، ضدباکتری و ضدالتهاب دارند و به درمان خلط و سایر مشکلات تنفسی مانند سرماخوردگی و برونشیت کمک می‌کنند.

مواد لازم:

• ۱ قاشق چای‌خوری ریشه شیرین‌بیان
• ۱ فنجان آب جوش
• عسل به میزان دلخواه

طرز تهیه: ریشه را به آب جوش اضافه کرده و بگذارید ۱۰ دقیقه دم بکشد. سپس صاف کرده و روزی ۲ تا ۳ بار بنوشید.

هشدار: ریشه شیرین‌بیان برای افراد مبتلا به فشار خون بالا، مشکلات کلیوی، باردارها و شیرده‌ها مناسب نیست.

9. بخور با نمک و بابونه

بابونه خاصیت ضدالتهاب و آرام‌بخش دارد، در حالی که بخار آب شور می‌تواند مجاری تنفسی را مرطوب کرده و به خروج مخاط کمک کند.

مواد لازم:

• یک قاشق غذاخوری گل بابونه خشک
• یک قاشق چای‌خوری نمک
• یک لیتر آب جوش

طرز تهیه: مواد را به آب جوش اضافه کرده، صورت را با حوله بپوشانید و بخار را به مدت ۱۰ دقیقه تنفس کنید. روزی یک بار این کار را انجام دهید.

10. ماساژ سینه با روغن‌های گیاهی معطر

استفاده از روغن‌های اسانسی مانند روغن نعناع، روغن اکالیپتوس یا روغن درخت چای در ماساژ ناحیه سینه می‌تواند به گرم شدن ناحیه و روان‌سازی مخاط کمک کند.

طرز تهیه: چند قطره از روغن موردنظر را با روغن حامل (مانند روغن بادام یا نارگیل) رقیق کرده و سینه را به آرامی ماساژ دهید، به‌ویژه قبل از خواب.

11. نوشیدن مایعات فراوان

هیدراته نگه‌داشتن بدن به رقیق شدن مخاط کمک می‌کند و امکان دفع راحت‌تر آن را فراهم می‌سازد. نوشیدن آب گرم، دمنوش‌ها، سوپ‌ها و آب‌میوه‌های طبیعی توصیه می‌شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگرچه درمان‌های خانگی می‌توانند علائم خفیف تا متوسط را تسکین دهند، اما در موارد زیر بهتر است فوراً به پزشک مراجعه شود:

• سرفه‌ای که بیش از ۳ هفته ادامه دارد
• وجود خلط زرد، سبز یا خونی
• تب بالا یا لرز
• درد قفسه سینه
• تنگی نفس شدید یا خس‌خس سینه
• سابقه بیماری‌های تنفسی مانند آسم یا COPD

جمع‌بندی

روش‌های طبیعی زیادی برای پاکسازی مخاط ریه وجود دارد که هرکدام با استفاده از ترکیبات گیاهی یا تکنیک‌های ساده می‌توانند علائم سرفه، گرفتگی و سنگینی قفسه سینه را کاهش دهند. استفاده منظم از دمنوش‌ها، بخورها و شربت‌های خانگی مانند زنجبیل، پیاز یا نعناع، در کنار نوشیدن مایعات فراوان، به بسیاری از افراد کمک می‌کند سریع‌تر بهبود یابند. با این حال، توجه به هشدارها و محدودیت‌های مصرف هر روش اهمیت زیادی دارد.

سؤالات متداول درباره پاکسازی مخاط ریه

1.    آیا این درمان‌های طبیعی برای کودکان مناسب است؟

برخی روش‌ها مانند بخور نعناع یا شربت پیاز و عسل برای کودکان بالای ۲ سال قابل استفاده هستند، اما همیشه بهتر است با پزشک کودک مشورت شود.

2.    کدام روش سریع‌تر خلط را کاهش می‌دهد؟

بخور اکالیپتوس، شربت زنجبیل، و دمنوش آویشن در کوتاه‌مدت اثر زیادی دارند، مخصوصاً اگر همراه با نوشیدن آب فراوان باشند.

3.    آیا این روش‌ها جایگزین دارو هستند؟

خیر. این روش‌ها مکمل درمان پزشکی هستند و نباید جایگزین داروهای تجویزشده توسط پزشک شوند.