بسیاری از مردم در سراسر جهان با شرایطی زندگی می‌کنند که بر کبد تأثیر می‌گذارد، از جمله سیروز، بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)، بیماری کبد الکلی، سرطان کبد، نارسایی کبد و هپاتیت.

هرساله بیماری‌های کبدی، عامل نزدیک به 2 میلیون مرگ در سراسر جهان است. عوامل خطرناک برای ابتلا به بیماری کبدی عبارتند از مصرف زیاد الکل، سطح قند خون بالا، چاقی، فشار خون بالا، ویروس‌ها، سطح تری گلیسیرید و کلسترول بالا و موارد دیگر.

بیماری کبد به روش‌های مختلفی درمان می‌شود، از جمله دارو درمانی، تغذیه درمانی، ایمونوتراپی، تغییر سبک زندگی، جراحی و حتی در مرحله نهایی پیوند کبد.

علاوه بر درمان‌های استاندارد بسیاری از مردم به امید بهبود و محافظت از سلامت کبد خود به درمان‌های جایگزین از جمله مکمل‌های گیاهی روی می‌آورند. در واقع حدود 65 درصد از افرادی که در ایالات متحده و اروپا مبتلا به بیماری‌های کبدی هستند، از مکمل‌های گیاهی استفاده می‌کنند.

در این مقاله به معرفی ۷ تا از بهترین گیاهان دارویی که سلامت کبد را بهبود می‌بخشند، می‌پردازیم.

توجه: بسیاری از گیاهان از جمله برخی از آنها در این لیست، ممکن است برای کسانی که بیماری‌های کبدی خاصی دارند خطرناک باشند. برخی از گیاهان با آسیب کبدی و سایر عوارض مرتبط هستند، به همین دلیل ضروری است که قبل از افزودن مکمل‌های گیاهی، از جمله مکمل‌های موجود در این لیست، حتما با پزشک خود مشورت کنید.

• خار مریم (سیلیمارین)

سیلیمارین که اغلب خار مریم نامیده می‌شود، از گروهی از ترکیبات استخراج شده از دانه‌های خار مریم (Silybum marianum) شامل سیلیبین، سیلی کریستین و سیلیدیانین تشکیل شده است.

خار مریم بیش از 2000 سال است که برای درمان بیماری‌های مجرای صفراوی و کبد استفاده می‌شود و تحقیقات نشان می‌دهد که ممکن است خواص محافظتی از کبد داشته باشد.

مطرح شده بود که سیلیمارین دارای اثرات آنتی اکسیدانی قوی است و ممکن است به ترویج بازسازی سلول های کبدی، کاهش التهاب و به بهبودی افراد مبتلا به بیماری کبد کمک کند. اگرچه نتایج تحقیقات انسانی متفاوت بوده است.

به عنوان مثال برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف مکمل سیلیمارین ممکن است به محافظت در برابر پیشرفت بیماری کبد، افزایش طول عمر در افراد مبتلا به سیروز الکلی و بهبود کیفیت کلی زندگی در افراد مبتلا به بیماری کبد کمک کند.

با این حال تحقیقات دیگری نشان می‌دهد که سیلیمارین مؤثرتر از درمان‌های دارویی نیست و نیاز به تحقیقات بیشتر دارد. صرف نظر از این سیلیمارین بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود و با عوارض جانبی نامطلوب همراه نیست، حتی زمانی که در دوزهای بالا استفاده می‌شود.

به طور خلاصه سیلیمارین ممکن است برای افراد مبتلا به برخی بیماری‌های کبدی از جمله سیروز الکلی مفید باشد اگرچه تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.

• جینسینگ

جینسینگ یک مکمل گیاهی محبوب است که به دلیل خواص ضد التهابی قوی خود شناخته شده است.

تعدادی از تحقیقات آزمایشگاهی و حیوانی نشان داده‌اند که جینسینگ دارای اثرات آنتی اکسیدانی است و ممکن است به محافظت در برابر آسیب کبدی ناشی از ویروس‌ها، سموم و الکل کمک کند. به علاوه ممکن است بازسازی سلول‌های کبد را پس از جراحی تقویت کند.

علاوه بر این برخی از تحقیقات انسانی نشان داده‌اند که درمان جینسینگ ممکن است عملکرد کبد را بهبود بخشد و خستگی و التهاب را در افراد مبتلا به بیماری کبد و اختلال عملکرد کبد کاهش دهد.

به عنوان مثال یک تحقیق در سال 2020 روی 51 مرد با سطوح بالای آلانین آمینوترانسفراز (ALT)، نشانگر آسیب کبدی، نشان داد که افرادی که روزانه 3 گرم عصاره جینسنگ به مدت 12 هفته مصرف می‌کردند در مقایسه با دارو، کاهش قابل توجهی در ALT داشتند. سطح گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT)، نشانگر دیگری برای آسیب کبدی، نیز به میزان قابل توجهی کاهش یافت.اگرچه این نتایج امیدوارکننده هستند اما تحقیقات بیشتری برای بررسی اثرات جینسینگ بر سلامت کبد مورد نیاز است.

جینسینگ هنگامی که به تنهایی استفاده می‌شود، به نظر می‌رسد برای سلامت کبد نسبتاً بی خطر است. با این حال جینسینگ پتانسیل واکنش با داروها را دارد که می‌تواند منجر به آسیب کبدی و سایر عوارض جانبی بالقوه خطرناک شود.

• چای سبز

اگرچه چای سبز از نظر فنی یک گیاه دارویی نیست اما چای سبز و ترکیب اصلی پلی فنول آن اپی گالوکاتچین-3-گالات (EGCG) اغلب در بررسی‌های متون متمرکز بر داروهای گیاهی برای بیماری‌های کبدی گنجانده شده است.

برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف مکمل عصاره چای سبز ممکن است به درمان مبتلایان به بیماری کبد کمک کند. تحقیقی روی 80 نفر مبتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) نشان داد که مکمل 500 میلی گرم عصاره چای سبز در روز به مدت 90 روز به طور قابل توجهی علائم آسیب کبدی ALT و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) را کاهش می‌دهد.

تحقیق 12 هفته‌ای دیگر روی 80 نفر مبتلا به NAFLD نشان داد که افرادی که روزانه 500 میلی گرم عصاره چای سبز مصرف می‌کردند، در مقایسه با دارو، بهبود قابل توجهی در AST، ALT و علائم التهابی داشتند. این درمان همچنین تغییرات چربی در کبد را کاهش داد.

همچنین نشان داده شده است که مصرف چای سبز در برابر شرایط مختلف کبد از جمله سرطان کبد، هپاتیت، سیروز، کبد چرب (استئاتوز کبدی) و بیماری مزمن کبد محافظت می‌کند.

در حالی که نوشیدن چای سبز برای اکثر افراد بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود اما در موارد نادر، مکمل‌های عصاره چای سبز با آسیب حاد کبد مرتبط است.

• شیرین بیان

وقتی به شیرین بیان فکر می‌کنیم، معمولاً آب نبات جویدنی به ذهن خطور می‌کند اما واقعاً یک گیاه با خواص دارویی قوی است.

در تحقیقات علمی نشان داده شده است که ریشه شیرین بیان دارای اثرات ضد التهابی، ضد ویروسی و محافظتی از کبد است.

ماده فعال اصلی در ریشه شیرین بیان ترکیب ساپونین گلیسیریزین است که معمولاً در طب سنتی چینی و ژاپنی برای درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری کبد استفاده می‌شود. برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که درمان با عصاره شیرین بیان ممکن است برای افرادی که بیماری‌های خاص کبدی دارند مفید باشد.

تحقیقی بر روی 66 فرد مبتلا به بیماری کبد چرب نشان داد که مصرف مکمل با 2 گرم عصاره ریشه شیرین بیان در روز به مدت 2 ماه به طور قابل توجهی ALT و AST را در مقایسه با درمان دارونماها کاهش می‌دهد.

در یک تحقیق کوچک دیگر، 6 فرد سالم هر شب به مدت 12 روز قبل از نوشیدن ودکا یک محصول گلیسیریزین مصرف کردند و 6 نفر فقط به مدت 12 روز هر شب ودکا مصرف کردند. در گروهی که فقط ودکا مصرف می‌کردند، علائم آسیب کبدی از جمله ALT، AST و GGT به طور قابل توجهی افزایش یافت. در گروه گلیسیریزین، این علائم افزایش قابل توجهی نداشتند که نشان می‌دهد گلیسیریزین ممکن است به محافظت در برابر آسیب کبدی مرتبط با الکل کمک کند.

اگرچه این یافته‌ها امیدوارکننده هستند اما تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. علاوه براین، برخی از افراد به شیرین بیان حساسیت بیشتری دارند و استفاده مزمن از شیرین بیان می‌تواند منجر به عوارض جانبی خطرناکی از جمله فشار خون بالا و سطوح پایین پتاسیم خون شود.

• زردچوبه

زردچوبه و جزء فعال اصلی آن کورکومین با انواع فواید سلامتی چشمگیر مرتبط است. به خوبی اثبات شده است که زردچوبه دارای خواص ضد التهابی، آنتی اکسیدانی و ضد سرطانی قوی است که این گیاه را به گزینه‌ای محبوب برای مبتلایان به بیماری کبد تبدیل می‌کند.

یک تحقیق بر روی افراد مبتلا به NAFLD نشان داد که درمان روزانه با 500 میلی گرم از یک محصول دارای کورکومین به مدت 8 هفته به طور قابل توجهی محتوای چربی کبد و سطح AST و ALT را در مقایسه با دارونماها کاهش می‌دهد. تحقیق دیگری بر روی 70 فرد مبتلا به NAFLD نشان داد که افرادی که به مدت 12 هفته با 500 میلی گرم کورکومین و 5 میلی گرم پیپرین در روز دریافت کردند، در مقایسه با دارونماها کاهش قابل توجهی در کلسترول ALT، AST، LDL (بد) و علائم التهابی داشتند.

پیپرین ترکیبی است که در فلفل سیاه یافت می‌شود و جذب کورکومین را افزایش می‌دهد. همچنین مشاهده شد که درمان کورکومین به طور قابل توجهی شدت NAFLD را در مقایسه با گروه دارونما بهبود بخشید.

مصرف زردچوبه و کورکومین به طور کلی بی خطر در نظر گرفته می‌شود. با این حال مواردی از آسیب حاد کبدی گزارش شده است ولی مشخص نیست که آیا این موارد به دلیل آلودگی محصولات کورکومین بوده یا خود محصولات.

• سیر

اگرچه سیر از نظر گیاه شناسی یک سبزی محسوب می‌شود اما جزء محبوب بسیاری از داروهای گیاهی است. حاوی ترکیبات گیاهی آنتی اکسیدانی و ضد التهابی قوی، مانند آلیسین، آلیین و آجوئن است که ممکن است به سلامت کبد کمک کند.

یک تحقیق در سال 2020 بر روی 98 فرد مبتلا به NAFLD نشان داد که کسانی که 800 میلی گرم پودر سیر در روز به مدت 15 هفته مصرف کردند، کاهش قابل توجهی در سطح کلسترول ALT، AST، LDL (بد) و تری گلیسیرید در مقایسه با دارونما داشتند. علاوه براین 51٪ از شرکت کنندگان در گروه سیر در مقایسه با تنها 16٪ از گروه کنترل بهبودهایی در شدت تجمع چربی کبد نشان دادند.

تحقیق دیگری روی بیش از 24000 بزرگسال نشان داد که مردانی که بیش از 7 بار در هفته سیر خام مصرف می‌کنند تا 29 درصد کمتر در معرض ابتلا به بیماری کبد چرب هستند. اگرچه مصرف سیر خام به طور معکوس با NAFLD در مردان مرتبط بود اما این ارتباط در زنان مشاهده نشد. علاوه براین یک تحقیق نیز مصرف سیر خام را با کاهش خطر ابتلا به سرطان کبد مرتبط دانست. خوردن سیر خام دو بار یا بیشتر در هفته با 23 درصد کاهش خطر ابتلا به سرطان کبد در مقایسه با مصرف سیر خام کمتر از دو بار در هفته همراه بود.

اگرچه سیر خام به طور کلی بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود، مکمل‌های سیر غلیظ ممکن است باعث آسیب کبدی در برخی افراد شود.

•  زنجبیل

ریشه زنجبیل یک ماده آشپزی محبوب است و همچنین معمولاً به عنوان یک درمان دارویی برای بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری کبد استفاده می‌شود.

یک تحقیق 12 هفته‌ای روی 46 فرد مبتلا به NAFLD نشان داد که با 1500 میلی گرم پودر زنجبیل در روز به طور قابل توجهی کلسترول ALT، کل و LDL (بد)، قند خون ناشتا و علائم التهابی پروتئین واکنشی C (CRP) را در مقایسه با دارو کاهش می‌دهد.

تحقیق دیگری نتایج مشابهی را مشاهده کرد. افراد مبتلا به NAFLD که با 2 گرم زنجبیل به مدت 12 هفته مکمل شدند، کاهش قابل توجهی در ALT، GGT، علائم التهابی و تجمع چربی در کبد را در مقایسه با گروه دارونما تجربه کردند.

ریشه زنجبیل حاوی ترکیبات قدرتمندی از جمله جینجرول ها و شوگاول ها است که به مهار التهاب و محافظت در برابر آسیب سلولی کمک می‌کند که ممکن است به سلامت کبد کمک کند. به علاوه زنجبیل می‌تواند به محافظت از کبد شما در برابر سمومی مانند الکل کمک کند.

زنجبیل به طور کلی بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود، حتی برای کسانی که بیماری‌های کبدی دارند. با این حال، همیشه باید قبل از مصرف محصولات زنجبیل با دوز بالا، با ارائه دهنده خدمات درمانی خود مشورت کنید.

کلام پایانی

برخی از گیاهان دارویی با بهبود سلامت کبد مرتبط بوده‌اند و آنها را به یک درمان طبیعی محبوب برای افرادی که دارای بیماری‌های کبدی هستند و همچنین کسانی که می‌خواهند از سلامت کبد خود محافظت کنند، تبدیل کرده است.

اگرچه برخی از مکمل‌های گیاهی بی‌خطر تلقی می‌شوند و حتی ممکن است برخی بیماری‌های کبدی را درمان کنند، اما بسیاری دیگر می‌توانند به سلامت کبد آسیب برسانند.

اگر در مورد درمان‌های گیاهی برای بیماری کبد سؤالی دارید یا به امید محافظت از سلامت کبد خود به مصرف مکمل‌های گیاهی علاقه دارید، همیشه برای مشاوره با یک خدمات بهداشتی درمانی آگاه مشورت کنید.