نقرس یک نوع بیماری است که پزشکان آن را جزو انواع بیماری‌های آرتروز قرار داده‌اند که هر فردی را می‌تواند درگیر خود کند. این بیماری موجب بروز علائمی مثل درد و التهاب در مفاصل می‌شود و ممکن است با حملات شدید و ناگهانی درد، تورم، قرمزی و حساسیت در یک یا چند مفصل که غالبا در انگشت شست پا و سایر مفاصل از جمله زانو، مچ پا، پا، دست، مچ دست و آرنج رخ می‌دهد، همراه باشد.

مبتلایان به نقرس؟

نقرس می‌تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد. این بیماری در مردان زودتر و ممکن است سه برابر بیشتر از زنان رخ دهد زیرا، در بیشتر عمر خود سطوح بالاتری از اسید اوریک را دارا هستند. زنان به طور کلی پس از یائسگی به این سطوح از اسید اوریک می‌رسند.

احتمال ابتلای افراد به نقرس در کسانی که موارد زیر را دارا هستند، بیشتر است:

• چاقی یا اضافه وزن زیاد
• بیماری‌های قلبی
• دیابت
• سابقه خانوادگی نقرس
• فشار خون بالا
• بیماری کلیوی
• استفاده از رژیم غذایی سرشار از پروتئین حیوانی
• مصرف نوشیدنی الکلی
• استفاده از قرص‌های ادرارآور

علت و علائم نقرس؟

نقرس در اثر افزایش اسید اوریک در خون به وجود می‌آید. یکی از عوامل افزایش دهنده اسید اوریک، دریافت زیاد مواد غذایی حاوی اسید آمینه‌ی پورین و مصرف زیاد غذاهای پر پروتئین بخصوص گوشت است. اسید اوریک در واقع پسماند متابولیسم و سوختن پروتئین در بدن است که از کلیه‌ها عبور می‌کند و هنگام ادرار کردن از بدن خارج می‌شود.

گاهی اوقات بر اثر تولید زیاد این ماده در بدن و یا ناتوانی کلیه در دفع آن این ماده بطرز غیر طبیعی در مایعات بدن جمع شده و به شکل کریستال‌هایی در مفاصل ته نشین شده و باعث قرمزی، متورم شدن، درد و التهاب یک یا چند مفصل می‌گردد.

رسوب بلورهای اسید اوریک در بدن موجب تحریک سلول های ایمنی شده و بدنبال آن موجب التهاب و درد مفاصل می‌شود. تشکیل کریستال‌های اسید اوریک در مفصل (که بیشتر در انگشت شست پا، پاشنه پا، قوزک پا، زانو و آرنج است) موجب می‌شود تا سلول‌های ایمنی بدن، آنها را مهاجم تلقی کرده و بخورند. بدنبال آن این سلول ها مواد شیمیایی خاصی بنام پروستاگلاندین و لوکوترین از خود ترشح می‌کنند که این مواد موجب ایجاد علائم التهاب در مفصل (درد و تورم) می‌شوند.

حملات درد و تورم در بیماری نقرس معمولا شبانه رخ می‌دهد که این حملات بسیار دردناک هستند و می‌توانند کاملاً ناگهانی اتفاق بیفتند. دلیل این امر این است که در طول روز به علت وضعیت ایستاده بدن، مایع میان بافتی زیادی در اندام تحتانی و بخصوص پایین ترین قسمت های آن یعنی پاها جمع می‌شود. شب هنگام و وقتی بیمار دراز کشیده و به حالت افقی درمیاید این مایع میان بافتی دوباره به جریان خون برمیگردد. در این بازگشت، مایعات زودتر از اسید اوریک به جریان خون برمی‌گردند و در نتیجه غلظت اسید اوریک در پا افزایش میابد. این اسید اوریک در مفاصل پا رسوب میکند و چون در شب پا سردتر می‌شود این سرما به رسوب کریستال های اسید اوریک در مفصل پا کمک می‌کند. به همین علت بروز حملات درد و تورم مفصل در شب بیشتر است.

در طول حمله نقرس، علائم در مفاصل آسیب دیده ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• احساس درد شدید
• سرخ و قرمز شدن
• خشک شدن و چوب شدگی
• متورم شدن
• احساس گُر گرفتگی در مفصل

حملات نقرس می‌تواند یک یا دو هفته طول بکشد و بین حملات، ممکن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد.

برخی از افراد به طور مکرر حملات نقرس را تجربه می کنند، در حالی که این حملات در برخی دیگر از افراد ممکن است با فواصل زمانی بیشتری رخ دهد. اگر نقرس درمان نشود، حملات ممکن است بیشتر شوند و طولانی‌تر شوند. حملات نقرس می‌‌تواند بارها و بارها در یک مفصل اتفاق بیفتد یا مفاصل مختلف را تحت تاثیر قرار دهد.

جلوگیری از نقرص؟

برای کمک به پیشگیری از نقرس می‌توانید تغییرات خاصی در سبک زندگی ایجاد کنید:

• برای کمک به عملکرد بهتر کلیه‌ها و جلوگیری از کم آبی، مقدار زیادی آب بنوشید.
• به طور منظم ورزش کنید تا وزن مناسبی داشته باشید. اضافه وزن اسید اوریک را در بدن شما افزایش می‌دهد و فشار بیشتری به مفاصل وارد می‌کند.
• تمام تلاش خود را برای محدود کردن پورین ها در بدن خود انجام دهید، زیرا این مواد شیمیایی می توانند باعث تجمع اسید اوریک شوند. غذاها و نوشیدنی های حاوی مقادیر بالای پورین عبارتند از:
• الکل
• گوشت قرمز و گوشت اعضای داخلی (مثلاً جگر، قلوه و …)
• نوشیدنی‌ها و غذاهای سرشار از فروکتوز (قند میوه)
• پروتئین از منابع حیوانی. تمام پروتئین های گوشت حیوانات به طور بالقوه می‌تواند منجر به افزایش سطح اسید اوریک شوند.

برخی از داروها می توانند منجر به افزایش سطح اسید اوریک شوند. این داروها عبارتند از:

• دیورتیک‌ها که به عنوان "قرص‌های آب یا ادرارآور" نیز شناخته می‌شوند.
• داروهایی که برای کند کردن سیستم ایمنی استفاده می‌شوند (در پیوند اعضا رایج هستند).

زمان مراجعه به پزشک؟

اگر درد ناگهانی و شدید در مفصل را تجربه کردید، فوراً با یک پزشک در میان بگذارید. اگر مفصل داغ و ملتهب است، ممکن است نقرس داشته باشید یا ممکن است مشکل دیگری مانند عفونت داشته باشید.

نقرس درمان نشده می‌تواند منجر به آسیب دائمی مفصل شود. تجمع اسید اوریک در مفاصل و بافت نرم، توفوس نامیده می شود. برخی از افراد مبتلا به نقرس ممکن است به سایر مشکلات سلامتی مانند آرتروز شدید، سنگ کلیه و بیماری قلبی نیز مبتلا شوند. مهم است که علائم خود را با یک پزشک در میان بگذارید.

هنگامی که دچار حمله نقرس می‌شوید، می توانید علائم خود را با موارد زیر مدیریت کنید:

• اجتناب از الکل و نوشیدنی‌های شیرین
• نوشیدن مایعات زیاد
• بالا بردن مفصل(های)
• گذاشتن یخ روی مفصل
• محدود کردن هر گونه فشار بر روی مفاصل

درمان‌های گیاهی برای نقرس

طب سنتی نیز برای درمان بیماری نقرس از گیاهان دارویی با روش‌های مختلفی مانند تهیه‌ی دمنوش‌های گیاهی و عرقیات و روغن‌های گیاهی استفاده می‌کند. بهتر است قبل از شروع خود درمانی از این روش با پزشک طب سنتی مشورت بگیرید.

برخی از درمان‌های طب سنتی برای نقرس از این قرار هستند:

• کرفس: کرفس گیاهی با خاصیت ادرارآوری است که می‌تواند اسید اوریک را در خود حل کند و با ادرار دفع کند.
  برای استفاده از این گیاه در درمان بیماری نقرس، علاوه بر مصرف خام آن و استفاده از آب کرفس، می‌توانید دمنوش آن را نیز تهیه کنید.
  برای تهیه دمنوش آن بایستی برگ‌های آن را از ساقه جدا کرده، شسته، خرد کرده و در قوری ریخته و مانند چای دم دهید و روزانه ۲بار از این دمنوش استفاده کنید. توجه داشته باشید که استفاده زیاد از آن می‌تواند مشکلات جدی برای کبد به وجود بیاورد.

• زنجبیل: زنجبیل گیاهی با خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی است که به تقویت سیستم ایمنی بدن و تسکین التهاب مفصلی کمک می‌کند.
  می‌توانید زنجبیل را پودر کرده و از آن به صورت خمیر یا پماد با آب درآورده و بر روی مفاصل بگذارید.
  همچنین می‌توانید آن را رنده یا خرد کنید و مانند چای در قوری ریخته سپس دم دهید و میل کنید.

• سرکه سیب: سرکه سیب خاصیت ضد التهابی دارد که به تسکین درد و درد همراه با حمله نقرس کمک می‌کند و همچنین رسوبات اسید اوریک را می‌شکند.
  می‌توانید یک قاشق غذاخوری سرکه سیب را در یک لیوان آب مخلوط کرده و آن را برای تسکین و پیشگیری از نقرس بنوشید. اگر می‌خواهید نوشیدنی کمی خوش طعم شود می‌توانید مقداری عسل اضافه کنید.

• گیلاس: گیلاس باعث تسکین رسوبات نقرس می‌شود و غنی از آسکوربات و آنتوسیانین است که دارای خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدان هستند.
  می‌توانید هر روز ۱۰ تا ۱۲ عدد گیلاس تازه یا یک لیوان آب گیلاس طبیعی را در طول روز بنوشید.

• آب لیمو: آب لیمو حاوی مقدار زیادی ویتامین C است که با افزایش pH ادرار به تجزیه رسوبات اسید اوریک کمک می‌کند.
  می‌توانید آب یک عدد لیمو را گرفته و آن را به یک لیوان آب اضافه کنید و آن را میل کنید. این کار را ۲-۳ بار در طول روز تکرار کنید و اگر ترشی آن شما را اذیت کرد، می‌توانید مقداری عسل به آن اضافه کنید.

• جوش شیرین: جوش شیرین سطح اسیدی مایعات بدن از جمله خون را افزایش می‌دهد. این امر باعث می‌شود تا رسوبات اسید اوریک به سرعت در خون حل شده و از بدن دفع شود. حتما قبل از استفاده از پزشک مشورت کنید.
  می‌توانید برای تهیه این نوشیدنی یک چهارم قاشق چای خوری جوش شیرین را با یک لیوان آب مخلوط کنید و آن را بنوشید. این کار را ۲-۳ بار در طول روز انجام دهید.

• روغن زیتون: روغن زیتون حاوی چربی‌های سالم است که بر روی تورم مفاصل در نقرس و آرتروز اثر ضد التهابی دارد و باعث تسکین درد ناشی از آنها می‌شود. همچنین حاوی آنتی‌اکسیدان است و به دفع سمومی که ممکن است در داخل بدن ایجاد شوند، کمک می‌کند.
  روغن زیتون یا سایر روغن‌های گیاهی مانند روغن گل محمدی و روغن بابونه را می‌توانید در تمام سالادها و غذاهای دیگر خود به صورت منظم استفاده کنید.

• کلم پیچ: کلم پیچ سرشار از ویتامین C است که سطح اسید اوریک را در مایعات بدن از جمله خون کاهش می‌دهد.
  می‌توانید آن را به صورت خام و یا پخته همراه با غذا و یا سالاد میل کنید.

جمع بندی

نقرس یک نوع دردناک آرتروز است. اسید اوریک اضافی در بدن شما کریستال‌هایی را در مفاصل ایجاد می‌کند که منجر به تورم و حساسیت شدید می‌شود. نقرس معمولا از انگشت شست پا شروع می‌شود اما می‌تواند مفاصل دیگر را نیز تحت تاثیر قرار دهد. نقرس یک بیماری قابل درمان است و سطح اسید اوریک را می‌توان با دارو و تغییر سبک زندگی کاهش داد.

 با پزشک خود در مورد داروهایی که می‌توانند سطح اسید اوریک را کاهش دهند، صحبت کنید و یا تحت نظر آنها از روش‌های درمانی گیاهی و سنتی استفاده کنید. همچنین پزشکان می‌توانند تغییراتی را که می‌توانید در رژیم غذایی و سبک زندگی خود برای جلوگیری و کاهش حملات نقرس ایجاد کنید، با شما در میان بگذارند.