استخوان‌ها در اوایل دوران بزرگسالی شما تا ۲۵ سالگی به اوج ضخیمی و نیرومندی خود می‌رسند و از حدود ۳۵ سالگی به تدریج شروع به از دست دادن بافت استخوان خود می‌کنید.

پوکی استخوان یا Osteoporosis بیماری است که در آن بافت استخوانی را درگیر و به مرور زمان آن را تضعیف و شکننده می‌کند و احتمال شکستگی استخوان را افزایش می‌دهد، به قدری که زمین خوردن یا حتی فشارهای خفیف مانند خم شدن یا سرفه می‌تواند باعث درد شدید و شکستگی در استخوان شود. این بیماری در طی چندین سال به کندی ایجاد می‌شود و اغلب زمانی تشخیص داده می‌شود که زمین خوردن یا ضربه ناگهانی باعث ترک یا شکستن استخوان شود. پوکی استخوان اکثرا در نواحی لگن، ران، مچ دست و پا یا ستون فقرات رخ می‌دهد ولی این بیماری مختص به این نواحی نیست و ممکن است در هر فرد متفاوت باشد.

مرحله قبل از پوکی استخوان استئوپنی یا osteopenia نامیده می شود. این مرحله در زمانی است که اسکن تراکم استخوان نشان می دهد که تراکم استخوان شما کمتر از میانگین سنی است که شما بایستی داشته باشید ولی، به اندازه‌ای پایین نیست که به عنوان پوکی استخوان طبقه‌بندی شود. استئوپنی همیشه منجر به پوکی استخوان نمی‌شود و به عوامل زیادی بستگی دارد.

علل ایجاد بیماری پوکی استخوان

از دست دادن بافت استخوانی بخشی طبیعی از افزایش سن است، اما برخی افراد خیلی سریعتر از حد معمول بافت استخوانی را از دست می‌دهند. این امر می‌تواند منجر به پوکی استخوان و افزایش خطر شکستگی استخوان شود.

زنان بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند، به خصوص اگر یائسگی زودرس یعنی قبل از ۴۵ سالگی داشته باشند و یا تخمدان‌هایشان برداشته شده باشد. دلیل این امر تغییرات هورمونی به خصوص هورمون زنانه استروژن است که برای سلامت استخوان‌ها ضروری است و در دوران یائسگی رخ می دهد و پس از آن نیز کاهش می‌یابد که همین امر می‌تواند منجر به کاهش سریع تراکم استخوان‌ها شود.

علت پوکی استخوان در مردان ناشناخته است ولی مطالعات نشان داده‌اند که این بیماری با هورمون مردانه تستوسترون پیوند دارد. مردان در سنین بالا به تولید تستوسترون ادامه می‌دهند اما، خطر ابتلا به پوکی استخوان در افرادی با سطوح پایین تستوسترون، افزایش می‌یابد.

با این حال پوکی استخوان می‌تواند مردان، زنان جوان و کودکان را نیز درگیر کند. از عوامل مؤثر در افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش سن.

• مصرف قرص استروئیدی با دوز بالا.

• داشتن بیماری و سوابق پزشکی مانند: بیماری‌های التهابی (مانند بیماری رماتیسم) یا بیماری اختلال در جذب مواد غذایی (مانند بیماری سلیاک و بیماری کرون).

• وراثت و سابقه داشتن این بیماری در خانواده.

• استفاده طولانی مدت از برخی داروهای خاص مانند قرص‌های ضد استروژن که می‌تواند بر استحکام استخوان یا سطح هورمون تأثیر بگذارد.

• داشتن اختلال بی‌اشتهایی یا پرخوری چه در گذشته و چه در زمان حال.

• کاهش میزان هورمون های جنسی (استروژن و تستوسترون).

• داشتن شاخص توده بدنی (BMI) پایین (۱۹ یا کمتر).

• عدم ورزش به طور منظم.

• نوشیدن مایعات گازدار و الکلی.

• سیگار کشیدن.

• در زنان، یائسگی زودرس (قبل از ۴۵ سالگی)، برداشتن رحم قبل از ۴۵ سالگی به ویژه زمانی که تخمدان‌ها نیز برداشته شوند و عدم قاعدگی بیش از ۶ ماه در نتیجه ورزش بیش از حد یا رژیم غذایی زیاد نیز تاثیرگذار است.

• در مردان، پرکاری غده تیروئید، اختلالات غدد فوق کلیوی مانند سندرم کوشینگ، اختلالات غده هیپوفیز و بیش فعالی غدد پاراتیروئید نیز تاثیرگذار است.

پیشگیری و مراقبت از پوکی استخوان

اگر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستید، باید اقداماتی را برای کمک به حفظ سلامت استخوان‌های خود انجام دهید. برخی از مواردی در این خصوص شامل موارد زیر می‌شود:

• انجام ورزش منظم،
• تغذیه سالم به خصوص غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین دی،
• مصرف روزانه یک مکمل حاوی ۱۰ میکروگرم ویتامین دی
• ایجاد تغییرات در سبک زندگی مانند ترک سیگار و کاهش مصرف الکل

درمان گیاهی پوکی استخوان

به غیر از داروهای شیمیایی مانند بیوفسفونات ها، تری پاراتید و … که برای درمان پوکی استخوان استفاده می‌شود، درمان‌های گیاهی نیز برای این بیماری وجود دارد که بسیاری از معایب و عوارض این داروهای شیمایی را ندارد و به مراتب بهتر از این گونه موارد است. برخی از این درمان‌ها برای شما در ادامه اورده شده‌اند:

• استفاده روزانه از منابع اصلی و مکمل کلسیم همچون ماست، شیر، دوغ، کره، کشک و …

• ماساژ مفاصل با روغن‌ بادام تلخ، روغن خردل + سیر، روغن نارگیل و روغن زیتون؛

• آلو (خشک) حاوی مس و پلی فنول‌ها، یک نوع آنتی‌اکسیدان است که خوردن ۴ تا ۱۰ عدد آن در تقویت استخوان و پوکی استخوان تاثیر زیادی دارد.

• مصرف آناناس به دلیل وجود منگنز در جلوگیری از پوکی استخوان مؤثر است.

• پوکی استخوان در زنان، پس از سنین یائسگی به دلیل کاهش هورمون استروژن بروز پیدا می‌کند.  فیتواستروژن‌ها که مواد گیاهی سرشار از استروژن هستند در شنبلیله، رازیانه، بذر کتان وجود دارند و در درمان پوکی استخوان استفاده می‌شوند.

• دمنوش گزنه؛
  گزنه حاوی ویتامین دی، مقادیر زیادی آهن، منیزیم و کلسیم و ویتامین کا و دیگر مواد معدنی است که برای سلامت مفاصل و تقویت استخوان ها و دیگر بخش های بدن بسیار مفید می باشد.
  برای آماده کردن دمنوش گزنه کافی است چند قاشق برگ خشک گزنه را در یک لیوان آب جوش ریخته و اجازه دهید، حدود ۱۰ دقیقه دم بکشد و سپس میل کنید. مصرف روزانه این دمنوش در طولانی مدت باعث تقویت و استحکام استخوان‌های شما خواهد شد. 

• دمنوش تخم گشنیز؛
  تخم گشنیز نیز حاوی کلسیم، پتاسیم، منگنز، منیزیم و آهن است که برای درمان پوکی استخوان بسیار مؤثرند.
  برای آماده کردن دمنوش این گیاه کافی است دو قاشق غذاخوری تخم گشنیز را در یک لیوان آب جوش اضافه کرده و به مدت ۱۰ دقیقه منتظر بمانید و سپس میل کنید.

• دمنوش زنجبیل و زردچوبه؛
  این دو گیاه خاصیت ضد التهابی دارند و دردهای مربوط به استخوان را کاهش می دهند.
  برای تهیه دمنوش آن کافیست از هر کدام یک قاشق چایخوری درون آب جوش ریخته ۱۰ دقیقه دم کنید و سپس میل کنید تا درد شما کاهش یابد. مصرف روزانه این دمنوش برای پوکی استخوان می‌تواند موثر شود.

• معجون شیربادام؛
  یک فنجان بادام را از شب قبل خیس کرده و روز بعد آن‌ها را پوست بکنید و در آسیاب بریزید، سپس ۲ تا ۲ و نیم فنجان شیر گرم به آن بیفزایید. به پوره به دست آمده کمی پودر دارچین و عسل اضافه و دوباره آن‌ها را مخلوط کنید. این معجون را صافی عبور دهید و هر روز آن را بنوشید. همچنین می‌توانید به جای دارچین و عسل از زعفران، هل و پودر زنجبیل استفاده کنید.
  
• معجون کنجد:
  دانه‌ کنجد دارای کلسیم، منیزیم، منگنز، مس، روی، فسفر و ویتامین دی و کا است.
  برای تهیه معجون کنجد، یک قاشق چای‌خوری کنجد بوداده را به یک فنجان شیرگرم اضافه و این ترکیب را روزانه ۲ بار میل کنید.
•  معجون سنجد؛
  ۲ قاشق مرباخوری پودر سنجد (پوست، گوشت و هسته سنجد) را به همراه یک قاشق مرباخوری پودر سویای بوداده و یک قاشق مرباخوری عسل، در یک لیوان شیر کم‌چرب مخلوط کرده و هر روز صبح نیم ساعت قبل از صبحانه آن را میل کنید.

جمع‌بندی

پوکی استخوان یک نوع بیماری است که می‌تواند عوارض دردناکی مانند شکستگی استخوان برای فرد بیمار به همراه داشته باشد و چون بهبود آن به دلیل بافت ضعیف استخوان در این بیماری کندتر است، می‌تواند منجر به عوارض دیگری نیز بشود. برای مثال با شکستن استخوان لگن بایستی به مدت طولانی در رختخواب بمانید که خطر لخته شدن خون، ذات‌الریه و سایر عفونت‌ها را افزایش می‌دهد.

تشخیص این بیماری کمی دشوار است و فقط با آزمایش اسکن تراکم استخوان می‌توان به آن پی برد.

برای جلوگیری از این بیماری فقط کافیست عادات بد غذایی خود را ترک کرده و ورزش منظم را به برنامه روزانه خود اضافه کنید. قبل از شروع به خوددرمانی و به منظور دانستن عوارض برخی مواد گیاهی که ممکن است در برخی از افراد با بیماری‌های خاص ظهور کند، حتما با یک متخصص طب سنتی یا پزشک مشورت کنید.