بیماری مزمن کلیوی که نارسایی مزمن کلیوی نیز نامیده می شود، شامل از دست دادن تدریجی عملکرد کلیه‌ها می‌شود. این بیماری، یک بیماری شایع است و با افزایش سن خطر ابتلا به آن افزایش می‌یابد اما، در افرادی که درای پوست سیاه و تیره هستند و یا ریشه‌ای در جنوب آسیا دارند، شایع‌تر است. 

وظیفه کلیه‌ها تمیز و پاکیزه نگه داشتن خون از مواد زائد و مایعات اضافی از طریق دفع ادرار است. در مراحل اولیه این بیماری ممکن است علائم و نشانه های کمی احساس کنید و حتی ممکن است ابتلا به این بیماری را تا زمانی که به صورت پیشرفته دربیاید، متوجه نشوید. تنها راه تشخیص بیماری کلیوی در مراحل اولیه، آزمایش خون یا ادرار می‌تواند باشد و با تشخیص به موقع توسط پزشک می‌توان آن را درمان کرد.
 

علائم و علل آن

علائم و نشانه‌ها در بیماری مزمن کلیوی اگر آسیب به کلیه به کندی پیشرفت کند به مرور زمان ایجاد می‌شود. از دست دادن عملکرد کلیه می‌تواند باعث تجمع مایعات یا مواد زائد در بدن و رگ‌های شما شود. از دست دادن عملکرد کلیه بسته به شدت آن می‌تواند باعث موارد زیر شود:

• مشکل در تمرکز
• حالت تهوع
• استفراغ
• از دست دادن اشتها
• خستگی و ضعف
• مشکلات خواب
• کمتر یا بیش از حد ادرار کردن
• وجود خون در ادرار
• گرفتگی عضلات
• ورم پا و مچ پا
• پوست خشک و خارش‌دار
• پف کردن اطراف چشم‌ها و کبودی زیر چشم به خصوص در هنگام صبح
• فشار خون بالا که کنترل آن دشوار است
• تنگی نفس؛ اگر مایع در ریه‌ها جمع شود
• درد در صورت تجمع قفسه سینه؛ اگر مایع در اطراف دیواره قلب جمع شود.

علائم و نشانه‌های بیماری کلیوی اغلب غیر‌اختصاصی هستند یعنی اینکه می‌توانند توسط بیماری‌های دیگر نیز ایجاد شوند. از آنجایی که کلیه‌ها قادر به جبران عملکرد از دست رفته خود هستند، ممکن است علائم و نشانه‌ها را تا زمانی که آسیب جبران‌‌ناپذیری رخ ندهد، ایجاد نکنند.

بیماری کلیوی زمانی رخ می‌دهد که وجود شرایط یا بیماری، عملکرد کلیه را مختل کند و باعث بدتر شدن آسیب کلیه در طی چند ماه یا چند سال شود. بیماری‌ها و شرایطی که باعث بیماری مزمن کلیه می‌شوند شامل مواردی مانند زیر می‌باشند:

• بالا رفتن مقدار پتاسیم که در موادی مانند پرتقال، انگور، هلو، لیمو، گریپ‌فروت، موز، توت فرنگی، سیب، گلابی، هندوانه، پسته، بادام هندی، شاه بلوط، شکلات و کاکائو موجود است.
• بالا رفتن مقدار فسفر که در موادی مانند شیر، پنیر، سبزیجات خشک شده، گوشت و تخم‌مرغ موجود است.
• دیابت نوع یک یا دیابت نوع۲
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا
• التهاب گلومرول‌ها (واحدهای فیلتر کننده کلیه)
• نفریت بینابینی (التهاب لوله‌های کلیه و ساختارهای اطراف آن)
• بیماری کلیه پلی کیستیک یا سایر بیماری‌های کلیوی ارثی
• انسداد طولانی مدت مجاری ادراری ناشی از شرایطی مانند بزرگی پروستات، سنگ کلیه و برخی از سرطان‌ها
• وضعیتی که باعث برگشت ادرار به کلیه‌ها می‌شود. (ریفلاکس مجرای ادراری)
• سیگار کشیدن
• وزن بالا
• سن بالا
• استفاده مکرر از داروهایی که می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند مانند مسکن‌های بدون نسخه، مانند آسپرین، ایبوپروفن، استامینوفن و لیتیوم و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی.
• عفونت مکرر کلیه که پیلونفریت نامیده می‌شود.

عوارض

بیماری مزمن کلیوی می‌تواند تقریباً هر قسمت از بدن شما را تحت تأثیر خود قرار دهد. عوارض آن عبارتنداز:

• حبس شدن مایعات که می‌تواند منجر به تورم در بازوها و پاها، فشار خون بالا یا تجمع آب میان بافتی در ریه شود.
• افزایش ناگهانی سطح پتاسیم در خون که می‌تواند عملکرد قلب را مختل کند و زندگی شما را تهدید کند.
• کم خونی
• بیماری قلبی
• پوکی استخوان، استخوان‌های ضعیف و افزایش خطر شکستگی استخوان
• کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ یا کاهش باروری 
• آسیب به سیستم عصبی مرکزی که می‌تواند باعث مشکل در تمرکز، تغییرات شخصیتی یا تشنج شود.
• کاهش پاسخ ایمنی که شما را در برابر عفونت آسیب پذیرتر می‌کند.
• التهاب غشای کیسه مانندی که قلب شما را می‌پوشاند. (پریکاردیت)
• عوارض بارداری که خطراتی برای مادر و جنین در حال رشد دارد.
• آسیب غیرقابل برگشت به کلیه‌ها که در مرحله پایانی این بیماری رخ می‌دهد و شخص برای زنده ماندن‌ نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه دارد.

گیاهان مفید برای درمان بیماری کلیوی

جدا از بایدها و نبایدهایی که در بالا برای درمان بیماری مزمن کلیوی نام برده شد، طب سنتی نیز برای بیماری کلیوی درمان‌هایی دراد که آن را با استفاده از گیاهان و مواد طبیعی انجام می‌دهد. در ادامه به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم:

• گیاه خارمریم: گیاه خارمریم حاوی موادی مفید و سودمندی از جمله آنتی‌اکسیدان و سیلی‌مارین است که به عملکرد کلیه‌ها و کبد و همچنین به کاهش تورم در کلیه‌ها و محافظت در برابر سرطان کلیه کمک می‌کند.

• سیر: سیر حاوی ماده‌ای به نام آلیسین است که از خواص ضد التهابی، ضد باکتریایی و ضد قارچی بهره‌مند است و می‌تواند به عملکرد کلیه‌ها در پاکسازی و تصفیه خون کمک کننده باشد.

• گلپر: گیاه گلپر باعث افزایش ادرار در بدن می‌شود و مصرف به ‌اندازه آن می‌تواند تا حد زیادی باعث تسکین نفخ شود. گلپر برای زنانی که در دوران عادت ماهیانه دچار بیماری‌های کلیوی شده‌اند، تجویز می‌شود. علاوه بر این، گلپر در آقایان به افزایش عملکرد کلیه و بهبود مسائل جنسی آن‌ها کمک می‌کند.

• زنجبیل: مطالعات نشان داده است که قند خون بالا برای کلیه‌ها مضر است و زنجیل به کنترل قند خون بالا کمک می‌کند و از این سو می‌تواند به کاهش عوارض کلیوی در افراد مبتلا به دیابت کمک کند. 

• ریشه قاصدک: ریشه گیاه قاصدک خواص ادرارآور دارد و می‌تواند به پاکسازی کلیه‌ها و کبد کمک کند. همچنین از ریشه این گیاه برای درمان بیماری کم خونی، زردی و آکنه استفاده می‌شود. تهیه چای از ریشه این گیاه یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای استفاده از خواص این گیاه است، همچنین مصرف برگ‌های قاصدک به صورت خام و پخته نیز مرسوم است.

• جعفری: این گیاه با ترکیباتی به نام آپیول و میریستیسین که ادرارآورهایی طبیعی محسوب می‌شوند برای بهبود عفونت‌های دستگاه ادراری و سنگ‌های کلیه مفید است.
  با این حال مصرف جعفری برای افراد مبتلا به دیابت توصیه نمی‌شود زیرا ممکن است قند خون را کاهش ‌دهد و وضعیت بیماری کلیوی را وخیم‌تر سازد.

• ریشه کرفس: ریشه کرفس حاوی پتاسیم و سدیم و همچنین آب فراوان است و میزان خروجی ادرار را افزایش می‌دهد که به کلیه‌ها در دفع مواد زائد و سموم بدن کمک می‌کند. مصرف آن باعث جلوگیری از عفونت‌های کلیوی و دستگاه ادراری می‌شود و می‌تواند اندازه کیست‌ها در اندام‌های تناسلی را کوچک کند.
  با اینکه کرفس حاوی پتاسیم کمی نسبت به مقدار توصیه شده آن در روز دارد با این وجود، به بیماران کلیوی توصیه می‌شود قبل از مصرف روزانه کرفس با پزشک خود مشورت کنند.

• زالزالک: زالزالک می‌تواند کارایی کلیه را افزایش داده و به دفع بیشتر آب از بدن کمک کند. این میوه به‌نوعی آرام‌بخش است و توصیه می‌شود قبل از خواب و برای تجربه یک خواب آسوده از آن استفاده کنید.

• خیار: آب خیار و همچنین مصرف خام آن حاوی موادی مانند ویتامین آ، ث، لوتئین، بتاکاروتن، کلیسیم، منگنز، پروتئین و فسفر است. با خاصیت‌ ادرارآوری که خیار دارد برای عملکرد بهتر کلیه توصیه می‌شود.

جمع‌ بندی

بیماری کلیوی یکی از بیماری‌های شایع در بین مردم جهان است که با رژیم غذایی سالم، دوری از عادات بد و تامین آب مورد نیاز بدن می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد. گیاهانی در طبیعت وجود دارند که می‌توانند عملکرد کلیه‌ها را بهبود ببخشند و مانع از بروز عارضه در آن‌ها شوند. این گیاهان مه در طب سنتی استفاده می‌شوند ممکن است مصرف بیش از حد آن یا با برخی از بیماری‌ها در تناقض باشد که حتما توصیه می‌شود قبل از استفاده از طب گیاهی و سنی حتما با پزشک در مورد آن صحبت کرده و مشورت بگیرید.