گیاه اسطوخودوس
نام علمی: Lavender
خانواده: نعناع
مزاج: گرم و خشک
نام‌های ديگر: لاوندا، خراما، خزاما، آلاله، آلاله تلخ، لاوند، خيری.
خاصيت: گدازنده و لطافت بخش، تلخ مزه، زداينده، قابض
گياه شناسی:
گياهی است دائمی با ساقه‌های چهار گوش
با برگ‌های باريک و نوک تيز روی ساقه
گل‌های آبی، مايل به بنفش
قسمت مورد استفاده گل و برگ
در اكثر نقاط جهان در سطوح وسيعي كشت می‌شود .اسانس اسطوخودوس مصرف بالایی در صنايع داروسازی و آرايشی بهداشتی دارد. در ايران هم اكثر نقاط كشور كشت می‌شود.
تاريخچه:
1- در طب عاميانه: ضد اسپاسم، ضد نفخ، مدر، تقويت كنندهی عمومی بكار می‌رفته.
2- از عصاره‌ی اسطوخودوس برای درمان جوش (آكنه) و ميگرن استفاده می‌شود.
3- در برخی از مناطق اسپانيا به عنوان داروی ضد ديابت استفاده می‌شود.
4- در كشور شيلی برای به جريان انداختن قاعدگی يا افزايش خونريزی چای آن را ميل می‌كردند.
جغرافيا:
بومی نواحی مديترانه‌ایی، فرانسه، يوگسلاوی، بلغارستان و اسپانيا در اكثر نقاط ايران كشت می‌شود.
تركيبات مهم:
الف ) سر شاخه‌های گل دار 3-1 درصد اسانس دارند كه در واريته‌های مختلف آن ممكن است متفاوت باشد.
ب ) اسانس اكثراً حاوی:
1- اينالول 35 - 20 %
2- ليناليل استات 55 - 30 %
3- اوسي من
4- كامفر
5- كاريوفيلن اكسايد
پ) تانن 10 - 5 %
ج) كومارين، فلاونوئيدها، فيتواسترو
داروهای گياهی:
- آرامبخش‌ها
- تنتور
- كرم
- لوسيون
- روغن ماساژ
- محلول تقويت مو
نكات قابل توجه در مورد اسطوخودوس:
1- در نقاط مختلف دنيا گونه‌های مختلف استفاده‌ی دارویی دارد.
- لاواندولا لاتيفوليا
- لاواندولا استوچز
- لاواندولا دنتاتا
- لاواندولا پوبيسنس
2- يک اشتباه: طبق كتاب آقای دكتر امين در بازار سنتی ايران لاواندولا استوچز نيست بلكه لاواندولا ميتوئيدس است كه از خانواده‌ی نعناع است كه آرام بخش و برطرف كنندهی درد معده و تب است.
3- جمع آوری گل‌ها بايد در آخرين زمان گلدهی صورت گيرد.
سرشاخه‌های گلدار را بصورت دستجات داخل كاغذ بگذاريد تا پس از خشک شدن داخل كاغذ بريزند.
4- تنتور اسطوخودوس در روز 5 ميلی گرم يک يا دو بار در روز براي سردرد و افسردگی موثر است.
5- افزودن چند قطره اسانس اسطوخودوس به كرم بابونه برای اگزما مفيد است.
6- اسانس گياهی كه در نقاط مختلف شهری تهران كشت شده آزمايش نموده‌اند ماده‌ی مؤثره‌ی بيشتری از نقاط ديگر جهان دارد.
استفاده در طب سنتی ايران:
1- مفرح اعصاب وروان
2- تقويت قوای مغزی و فكری
3- مقوی حافظه و فراموشی
4- درمان وسواس
5- درمان ماليخوليا
6- درمان تشنج
7- مقوی معده
8- رفع عفونت بدن
9- ضد انگل
10- ضد نفخ و ضد درد روده
11- درمان كاهش اشتها
12- درمان تهوع و ضعف عمومی
13- درمان طپش قلب عصبی
14- درمان لرزش، آسم، سياه سرفه و لارنژيت
15- ترشحات رحمی را قطع می‌كند.
16- فشار خون را كاهش می‌دهد.
17 - درمان كم خوابی
18 - براي سرماخوردگی مفيد است.
19- درمان بواسير
20- تنظيم قاعدگی
21- برای درمان نقرس و روماتيسم (ماليدن با جوشانده)
22 - ضد خارش و قارچ
23-درمان سرخجه، مخملک و آبله
24- برای درمان بيماريی‌های ريوی با كتيرا مصرف می‌شود.
استفاده در طب مدرن:
1- ضد درد
2- ضد آلزايمر
3- ضد آريتمی
4- ضد ميكروب
5- ضد تشنج
6- ضد التهاب
7- ضد روماتيسم
8- ضد عفونی كننده
9- ضد اسپاسم
10- آلرژی زا
11- ضد ويروس
12- ضد اضطراب
13- ضد نفخ
14- ضد افسردگی
15- ادرار آور
16- قاعده آور
17- كاهنده‌ی قند خون
18- خواب آور
19- هضم كننده
20- مقوی اعصاب
21- آرام بخش
22- مقوی معده
