مقدمه

انگور از گذشته تا کنون برای خوردن مورد استفاده قرار گرفته است. اما انگور همراه با سایر قسمت‌های گیاه Vitis vinifera مانند برگ‌ها و شیره آن، هزاران سال است که در طب سنتی اروپا مورد استفاده قرار می‌گیرد. از مصریان تا یونانیان باستان، قدرت شفابخش انگور و آب انگور و هسته انگور برای درمان بیماری‌های مختلفی از جمله التهاب، درد، یبوست، عفونت‌ها و حتی بیماری‌های مختلف استفاده کرده‌اند.

امروزه عصاره هسته انگور عمدتاً از دانه‌های انگور قرمز تهیه می‌شود. عصاره هسته انگور دارای محتوای آنتی اکسیدانی غنی است و این آنتی اکسیدان‌ها برای تعدادی از اثرات درمانی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. در ادامه به این موضوع که این آنتی اکسیدان‌ها در بدن شما چه می‌کنند و چه خواصی دارند می‌پردازیم.

برای آشنایی با خواص عصاره هسته انگور تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

تاریخچه

قرن هاست که انگور یا vitis vinifera به دلیل کاربردها و فواید دارویی مورد ستایش قرار گرفته است. مصریان باستان نزدیک به  ۶۰۰۰ سال پیش انگور را به عنوان بخشی از رژیم غذایی خود قرار می‌دادند. فیلسوفان یونان باستان حتی این میوه را به دلیل قدرت شفابخش آن تحسین می‌کردند. در اروپا از انگور به عنوان درمان سنتی برای بیماری‌های چشم و پوست استفاده می‌شود. در طب سنتی عامیانه برای درمان عفونت‌ها از شیره انگور پماد درست می‌کنند. امروزه از میوه‌ه‌ی این گیاه به همراه دانه‌ها، برگ‌ها و شیره آن برای درمان طیف وسیعی از مشکلات مربوط به سلامت استفاده می‌شود.

انگور برای اولین بار در آسیا کشف شد، اما بعداً به اروپا و آمریکای شمالی ارسال شد. این میوه‌ی خوشمزه، توت‌هایی از جنس Vitis هستند که برگ‌های آن‌ها بزرگ و دندانه‌دار است و رنگ میوه‌ها از قرمز، بنفش و سبز متغیر است.

ترکیبات فعال عصاره هسته انگور چیست؟

دسته غالب مولکول‌های موجود در عصاره هسته انگور پلی فنول‌ها هستند. پلی فنول‌ها به گروه وسیعی از مواد موجود در گیاهان اطلاق می‌شود که شامل تانن‌ها، لیگنین‌ها، فلاونوئیدها مانند کورستین (فلاونول موجود در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات) و EGCG (epigallocatechin-3-gallate، کاتچین موجود در چای سبز)، اسیدهای سینامیک مانند اسید کافئیک (موجود در قهوه و سایر گیاهان)، کومارین‌ها و استیل بنوئیدها مانند رسوراترول (موجود در انگور و همچنین سایر انواع توت‌ها) هستند.

به طور خاص، در عصاره هسته انگور یک نوع پلی فنل به نام الیگومریک پروآنتوسیانیدین (OPC) در غلظت‌های بالاتر از بقیه وجود دارد. OPC یک آنتی اکسیدان قوی است که مسئول بیشتر اثرات درمانی مفید عصاره هسته انگور است. پروآنتوسیانیدین‌ها همچنین در سایر غذاها و ادویه‌های رایج مانند میوه‌ها و به ویژه انواع توت‌ها، آجیل، دارچین، کاکائو و چای نیز یافت می‌شوند (EGCG نیز یک پروآنتوسیانیدین است).

ترکیبات موجود در عصاره هسته انگور چه کاری انجام می دهند؟

پلی فنول‌های موجود در عصاره هسته انگور، به ویژه پروآنتوسیانیدین، اثرات مفیدی دارند. با افزایش سطح آنتی اکسیدان‌ها در جریان خون (و بدن)، عصاره هسته انگور می‌تواند به مقابله با اثرات مضر رادیکال‌های آزاد کمک کند.

 پروآنتوسیانیدین به‌عنوان یک آنتی اکسیدان قوی از بدن شما در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد ناشی از عواملی مانند قرار گرفتن در معرض نور خورشید، آلودگی و استرس محافظت می‌کند. همچنین نشان داده شده است که عصاره‌های استاندارد دانه انگور در درمان طیف وسیعی از مشکلات سلامتی مرتبط با آسیب رادیکال‌های آزاد تأثیر مثبت دارند.

۱. التیام زخم‌ها

عصاره هسته انگور پتانسیل افزایش سرعت بهبود زخم‌ها را دارد. مطالعه‌ای که در مجله Free Radical Biology and Medicine منتشر شد، عصاره پروانتوسیانیدین را روی زخم‌های پشت موش‌ها اعمال کرد. آنها دریافتند که موش‌های تحت درمان با این محلول، زمان بهبودی سریع‌تری داشتند.

به گفته محققان، "شواهد محکمی وجود دارد برای حمایت از اینکه کاربرد موضعی GSPE (عصاره پروآنتوسیانیدین دانه انگور) یک رویکرد عملی و سازنده برای حمایت از ترمیم زخم‌های پوستی ارائه می‌دهد." اگرچه مشخص نیست که چگونه این محافظت رخ می دهد، اما GSPE تولید فاکتور رشد اندوتلیال عروقی که یک ترکیب مهم در روند بهبود زخم است را افزایش می‌دهد.

۲. قوی‌ کردن استخوان

گنجاندن عصاره هسته انگور در رژیم غذایی شما با کلسیم "اثر مفیدی بر تشکیل و استحکام استخوان برای درمان ناتوانی استخوان ناشی از سطح پایین کلسیم" دارد.

این قابلیت براساس یک مطالعه منتشر شده در ژورنال تعاملات اسکلتی و عضلانی است که اثرات کلسیم و پروآنتوسیانیدین‌ها را بر ساختار استخوان موش‌هایی که از رژیم غذایی کم کلسیم تغذیه شده بودند، بررسی کرده است.

۳. فعالیت ضد کاندیدا

مطالعه‌ای که در ایتالیا انجام شد توانایی عصاره هسته انگور را برای حمله به کاندیدا، یک قارچ انگلی مخمر مانند که گاهی اوقات می تواند باعث برفک دهان شود، بررسی کرد. روغن هسته انگور حاوی فلاوان-3-اول است. طی این بررسی محققان به این نتیجه رسیدند که عصاره هسته انگور با محتوای بالای فلاوان 3-اول پلیمری می‌‌تواند در عفونت‌های مخاطی مانند کاندیدیازیس واژن استفاده شود.

۴. پیشگیری از سرطان پوست

دانه انگور حاوی پروآنتوسیانیدین است که ممکن است از پیشرفت سرطان جلوگیری کند. مطالعه‌ای که در مجله Molecular Nutrition & Food Research منتشر شد، نشان داد که دانه‌های انگور دارای خواصی هستند که می‌توانند شدت سرطان پوست را کاهش دهند.

این تیم تحقیقاتی با استفاده از موش‌های بدون مو، توانایی پروانتوسیانیدین‌های هسته انگور را برای کند کردن شکل‌گیری تومورهای پوستی آزمایش کردند؛ یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که عصاره هسته انگور "می‌تواند در کاهش اثرات نامطلوب بهداشتی ناشی از UV در پوست انسان مفید باشد.“

تصور می‌شود که ماهیت محافظتی پروآنتوسیانیدین‌ها از طریق تعدادی مسیر از جمله کاهش استرس اکسیداتیو و سرکوب سیستم ایمنی با تغییر فعالیت سیتوکین‌ها انجام می‌شود. اما تحقیقات بیشتری برای تایید یافته ها لازم است.

۵. فواید قلبی عروقی

آنتی اکسیدان‌های موجود در عصاره هسته انگور می‌توانند به طور بالقوه از رگ‌های خونی در برابر آسیبی که ممکن است از فشار خون بالا جلوگیری کند محافظت کنند.

طبق یک مطالعه معتبر که در مجله Mutation Research/Fundamental and Molecular Mechanisms of Mutagenesis منتشر شده است، «عصاره پروآنتوسیانیدین هسته انگور (GSPE) در مقایسه با ویتامین‌های C، E و بتاکاروتن، اثر آنتی‌اکسیدانی بیشتری دارد.

مرکز ملی سلامت تکمیلی و یکپارچه (NCCIH) خاطرنشان می‌کند که این عصاره به کاهش فشار خون سیستولیک منبع مطمئن و ضربان قلب کمک کند، اما به کاهش سطوح لیپید، به عنوان مثال، کلسترول، در خون کمک نمی‌کند.

۶. جلوگیری از زوال عقل

عصاره هسته انگور سرشار از پروآنتوسیانیدین است که برخی معتقدند می تواند از زوال شناختی جلوگیری کند. یک مطالعه "نقش مهمی را برای عصاره پروآنتوسیانیدین هسته انگور (GSPE) به عنوان یک محافظ عصبی در هیپوکامپ و در جلوگیری از دست دادن شناختی با افزایش سن شناسایی کرد. NCCIH از مطالعات بر روی تأثیر عصاره هسته انگور بر بیماری آلزایمر حمایت می‌کند.

۷. کاهش فشار خون

چندین مطالعه در مورد اثرات GSE بر فشار خون بالا تحقیق کرده‌‌اند. بررسی ۱۶ مطالعه بر روی ۸۱۰ فرد مبتلا به فشار خون بالا نشان داد که مصرف ۱۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی گرم GSE در روز به‌طور قابل توجهی فشار خون سیستولیک و دیاستولیک را کاهش می‌دهد.

افراد زیر ۵۰ سال مبتلا به چاقی یا اختلال متابولیک بیشترین پیشرفت را نشان دادند. امیدوارکننده‌ترین نتایج از دوزهای کمتر ۱۰۰ تا ۸۰۰ میلی‌گرم در روز برای  ۸ تا ۱۶ هفته به‌جای یک دوز منفرد ۸۰۰ میلی‌گرم یا بیشتر بود. مطالعه دیگری بر روی ۲۹ بزرگسال مبتلا به فشار خون بالا نشان داد که مصرف روزانه ۳۰۰ میلی گرم GSE ، فشار خون سیستولیک را تا ۵.۶ درصد و فشار خون دیاستولیک را تا ۴.۷ درصد پس از ۶ هفته کاهش می‌دهد.

در مجموع شواهد تایید کرده‌اند GSE ممکن است به کاهش فشار خون به ویژه در افراد جوان تا میانسال و کسانی که اضافه وزن دارند کمک کند.

۸. دیابت

یک مطالعه نشان داد که عصاره هسته انگور انواع خاصی از آسیب قلبی را در حیوانات دیابتی بهبود می‌بخشد. این مطالعه "شناخت جدیدی از طب طبیعی برای درمان کاردیومیوپاتی دیابتی ارائه داده است." در واقع، GSE ممکن است با کاهش آسیب اکسیداتیو به کل سیستم قلبی عروقی برای همه (به ویژه کسانی که سطح قند خون بالایی دارند) مفید باشد.

۹. چربی و کسترول

نشان داده شده است که GSE به سوزاندن چربی‌های ذخیره شده (افزایش لیپولیز) و همچنین کاهش مصرف غذا کمک می‌کند. در یک مطالعه نشان داده شد که GSE میزان غذای مصرفی افراد دارای اضافه وزن را تا ۴ درصد کاهش می‌دهد. محققان به این نتیجه رسیدند که "دانه انگور در کاهش انرژی دریافتی ۲۴ ساعته در افراد عادی تا دارای اضافه وزن موثر است و بنابراین می‌تواند نقش مهمی در مدیریت وزن بدن ایفا کند.

۱۰. بهبود عملکرد کلیه

کلیه‌های شما در معرض آسیب اکسیداتیو اغلب جبران ناپذیر هستند. مطالعات حیوانی نشان داده است که GSE ممکن است با کاهش استرس اکسیداتیو و آسیب التهابی، آسیب وارد شده به کلیه را کاهش داده و عملکرد آن را بهبود بخشد. در یک مطالعه، به ۲۳ نفر مبتلا به نارسایی مزمن کلیه به مدت ۶ ماه روزانه ۲ گرم عصاره هسته انگور داده شد و سپس با گروه دارونما مقایسه شد. پروتئین ادرار ۳ درصد کاهش یافت و فیلتراسیون کلیه تا ۹ درصد بهبود یافت. این بدان معناست که کلیه‌های گروه آزمایش بسیار بهتر از کلیه‌های گروه دارونما قادر به فیلتر کردن ادرار بودند. در مجموع GSE ممکن است از آسیب ناشی از استرس اکسیداتیو و التهاب محافظت کند، بنابراین سلامت کلیه‌ها را افزایش می‌دهد.

سایر مزایای احتمالی

• سایر مزایای احتمالی مرتبط با عصاره هسته انگور عبارتند از:
• جلوگیری از پوسیدگی دندان
• محافظت در برابر عوامل بیماری زا
• بهبود دید در شب
• بیماری آلزایمر
• محافظت از بافت قلب و سیستم قلبی عروقی
• درمان فشار خون بالا
• جلوگیری از عفونت‌های باکتریایی و ویروسی
• درمان رتینوپاتی دیابتی و بهبود کنترل قند خون
•  تسکین علائم نارسایی مزمن وریدی
• خواص ضد پیری (محافظت از کلاژن و الاستین)
• کاهش ورم
• تسکین علائم نارسایی مزمن وریدی
• کاهش سطح آهن در افراد مبتلا به هموکروماتوز
• کاهش التهاب

استروژن نقش مهمی در سرطان سینه دارد. برخی از مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که عصاره هسته انگور ممکن است سطح استروژن را تغییر دهد. با این حال، یک مطالعه در سال ۲۰۱۴ نشان داد که چهار دوز روزانه عصاره هسته انگور "به طور قابل توجهی باعث کاهش سطح استروژن نشد و پیش سازهای آندروژن را افزایش نداد."

پیشگیری از ریزش مو با مصرف عصاره هسته انگور تئوری ارائه شده‌ی دیگری است که برخی از متخصصان تغذیه بر این باورند که پروآنتوسیانیدین‌ها دی هیدروتستوسترون (DHT) - یکی از هورمون‌هایی که در ریزش مو نقش دارد را مهار می‌کنند. اما شواهد دال بر اثربخشی آن اندک است.

عوارض جانبی عصاره هسته انگور

عوارض جانبی رایج این عصاره عبارتند از:

• سردرد
• گلو درد
• سرگیجه
• خارش پوست سر
• معده درد
• حالت تهوع

حتما قبل از مصرف عصاره هسته انگور با پزشک خود مشورت کنید زیرا می‌تواند بر نحوه تجزیه برخی داروها در کبد تأثیر بگذارد.

عصاره هسته انگور همچنین ممکن است به عنوان یک ضد انعقاد یا رقیق کننده خون عمل کند. اگر همراه با سایر داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین (کومادین)، کلوپیدوگرل (پلاویکس) یا آسپرین مصرف شود، می‌تواند خطر خونریزی را افزایش دهد.

آیا عصاره هسته انگور واقعا مفید است؟

اثر عصاره هسته انگور برای موارد زیر بررسی شده است:

کاهش وزن بدن

کاهش سطح لیپید در خون

بهبود حساسیت به انسولین

کاهش فشار خون دیاستولیک

با این حال، نتایج این بررسی‌ها نشان داده است که یا تفاوتی ایجاد نکرده یا اثر آن به اندازه کافی قابل توجه نبوده است که استفاده از آن برای این اهداف را پشتیبانی کند.

برخی خاطرنشان می‌کنند که در حالی که پروسیادین‌ها می‌توانند در آزمایش‌های آزمایشگاهی قدرتمند باشند، به نظر می‌رسد که عصاره هسته انگور دسترسی زیستی ضعیفی دارد، به این معنی که بدن ممکن است آن را به اندازه کافی جذب نکند که ارزش استفاده از آن را داشته باشد.

علاوه بر این، مصرف مکمل‌های عصاره هسته انگور در دوران بارداری مطلقاً ممنوع است.

با این حال ممکن است عصاره هسته انگور فواید متعددی برای سلامتی داشته باشد، اما تحقیقات بیشتری برای تایید این موضوع مورد نیاز است.

سخن پایانی

عصاره هسته انگور یک مشتق صنعتی از هسته انگور و سرشار از آنتی اکسیدان‌ها و مجتمع‌های الیگومری پروآنتوسیانیدین بوده و با طیف گسترده‌ای از مزایای مربوط به سلامتی مرتبط است.  اگرچه FDA هنوز عصاره هسته انگور را از نظر ایمنی و اثربخشی ارزیابی نکرده است، اما بسیاری از مردم به خواص درمانی آن اعتقاد دارند. از یک آنتی اکسیدان قوی تا درمان مکمل برای مشکلات قلبی از جمله نارسایی قلبی دیاستولیک، اختلالات خونی و بیماری، فواید انگور می‌تواند یک فهرست طولانی از فواید متعدد باشد. ناگفته نماند که بیشتر درمان‌های گیاهی برای موارد خفیف تا متوسط احتمالا کارساز هستند. اما برای موارد شدید برای درمان مشکلات خود حتما نیاز به مراجعه به پزشک متخصص خواهید داشت.