چلغوز نام دانه‌های نوعی درخت کاج با برگ‌‌های ضخیم و سوزنی کوتاه است که باعث متمایز آن با دیگر درختان می‌شود. این گونه از کاج بومی شمال غربی هیمالیا است و در کشورهای هند، پاکستان، افغانستان و شمال شرق ایران یافت می‌شود و مصرف آن در استان خراسان بیشتر از مناطق دیگر کشور رواج دارد. جالب است بدانید به دلیل کمیابی دانه‌های چلغوز، قیمت خرید و فروش آن نیز گران است.

چلغوز از نظر ظاهری شبیه به هسته خرما است و مغز آن به تخمه آفتابگردان شباهت دارد. این دانه‌های قهوه‌ای رنگ که در پوسته چوبی مانندی قرار دارند سرشار از روغن هستند و به صورت خام و بوداده همانند سایر دانه‌های آجیلی مصرف می‌شوند. چلغوز دارای طعمی لذیذ و خوشایند است و مزه‌‌ای شبیه به بادام و پسته دارد.

چلغوز منبع غنی از کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌هاست از این رو، برای بهبود تغذیه و سلامت انسان از جایگاه ویژه‌‌ای برخوردار است.

دانه‌های چلغوز دارای ویتامین‌ها A, E و K برای سلامت و شادابی پوست و تقویت سلامت چشم هستند. خواص آرام‌بخش هستند و در درمان سردرد، کاهش کلسترول خون، افزایش عملکرد مغز، تنظیم فشار خون، سلامت قلب و تسکین دردهای عضلانی کاربرد دارند.

خواص چلغوز

در طب سنتی، چلغوز دارای طبعی بسیار گرم و خشک است. از آنجا چلغوز  منبع مواد مغذی و سودمند است از این رو دارای خواصی سودمند برای بدن و کمک دهنده در درمان برخی از بیماری‌ها شناخته می‌شود. برخی از مهم‌‌ترین خواص چلغوز در درمان بیماری‌ها عبارتند از:

• مقدار پروتئین موجود در چلغوز از ضعف ماهیچه‌ها،‌ بروز اسپاسم و درد ماهیچه‌ها جلوگیری می‌کند.

• چلغوز منبعی سرشار از ماده روی است. روی یک عنصر اساسی در جلوگیری از بروز ناباروی است که مقدار کافی این ماده در بدن تعداد اسپرم‌ها را بهبود می بخشد و باعث تحرک بیشتر اسپرم‌ها می‌شود.
  همچنین روی باعث تقویت سیستم ایمنی بدن، بهبود سریع زخم‌ها و جلوگیری از بروز مکرر سرماخوردگی می‌شود. 

• چلغوز برای افرادی که میلی به روابط جنسی ندارند توصیه می‌شود و مصرف آن موجب افزایش قوای جنسی در آن‌ها می‌شود.

• چلغوز حاوی نوعی پروتئین به نام لیزین است که وظیفه مدیریت فشار خون بالا را بر عهده دارد و مصرف مرتب آن می‌تواند از فشار خون بالا جلوگیری کند.

• چلغوز برای رفع تیرگی پوست نیز استفاده می‌شود. باید بدانید که مغز چلغوز بسیار چرب است و به راحتی به شکل پماد یا خمیر در می‌آید و برای رفع تیرگی پوست بایستی مغز چلغوز را به شکل پماد در بیاورید و روی پوست یا صورت بمالید و پس از یک ساعت با آب ولرم بشویید.

• چلغوز منبعی سرشار از ماده منیزیم است و این ماده از افسردگی جلوگیری می‌کند و مصرف این ماده برای داشتن خواب شبانه راحت توصیه می‌شود. علاوه بر این، این ماده به افراد سالخورده و کسانی که در معرض پوکی استخوان قرار دارند، کمک بسزایی می‌کند و مانع دردهای مفاصل و سایر دردهای مربوط به افزایش سن می‌شود.

• چلغوز منبعی سرشار از ماده آهن است و این ماده برای زنان باردار بسیار مفید است و در سلامت و رشد مغز کودک تاثیر گذار است.

• چلغوز دارای قند بسیار پایین است و عملکرد انسولین در بدن را افزایش می‌دهد.

• چلغوز در مقایسه با سایر آجیل‌ها دارای ۹۰درصد اسیدهای چرب غیراشباع می‌باشد و در جلوگیری از بیماری‌های قلبی مفید است. ۱۰درصد   اسیدهای چرب اشباع شده نیز خاصیت روغن زیتون را دارد و برای قلب مفید است.

• چلغوز سرشار از فیبر است که باعث احساس پر شدن در معده می‌شود و برای افرادی که به دنبال راهی برای کاهش وزن هستند بسیار مفید است.

• روغن چلغوز دارای خواص ضد قارچ، ضد باکتری و ضد فشارخون است و با توجه به تاثیر ادرارآوری که دارد، آن را به گزینه مناسبی برای عملکرد بهتر و سلامت کبد تبدیل کرده است.
  چلغوز را در سرکه خیس کنید و سپس میل نمایید. درمان بسیار خوبی برای از بین رفتن مشکلات کبدی است.

• چلغوز به رفع سنگ مثانه کمک می‌کند.

• چلغوز موجب تقویت حافظه و نافع چشم می‌شود.

• چلغوز منبعی سرشار از امگا۶ و دارای سلنیوم است که به جلوگیری از رشد عناصر ایجاد کننده سرطان در بدن کمک می‌کنند.

• چلغوز حاوی انواع مختلفی از آنتی‌اکسیدان‌ها مانند لیکوپن، توکوفرول‌ها، کاتچین و گالوکاتچین است. همه این آنتی‌اکسیدان‌ها به تقویت عملکرد سالم اندام‌ها کمک می کنند و پوست را سالم نگه می‌دارند.
  تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که هنگام برشته شدن، سطح آنتی‌اکسیدان‌ها کاهش می‌یابد پس درنتیجه، مصرف خام آن به جای بو دادن یا پختن آن توصیه می‌شود.

جمع‌بندی

دانه چلغوز به عنوان یک ماده گیاهی و طبیعی می‌تواند جایگزین مناسبی به جای استفاده از مواد شیمیایی برای سلامتی و تقویت بدن باشد ولی همواره قبل از استفاده از گیاهان بایستی جوانب کار را نیز دز نظر گرفت.

با توجه به اینکه چلغوز طبع بسیار گرم و خشکی دارد، مصرف آن برای افرادی که دارای مزاج گرم و خشک هستند، مضر است و مصرف آن برای افرادی با مزاج سوداوی و صفراوی توصیه نمی‌شود و مصرف آن در طب سنتی فقط به افرادی با مزاج رطوبی مانند دموی به خصوص بلغمی توصیه می‌شود. برخی از افراد با خوردن چلغوز دچار تغییر در حس چشایی (بیماری دهان کاج) می‌شوند. افرادی نیز ممکن است به این دانه حساسیت داشته باشند و دچار بثورات و خارش شوند و در موارد نادرتر باعث سوء هاضمه، نفخ، استفراغ، مشکلات تنفسی و اسهال شود.