بدون شک، برای همه‌ی ما پیش آمده است که به طور ناگهانی درد و انقباض شدیدی در برخی از عضلات بدن خود مثل کتف، ساق پا، گردن، ران یا کمر تجربه کنیم. همانطور که می‌دانید، درصد زیادی از ساختار بدنی هر کسی را ماهیچه‌ها و عضلات تشکیل می‌دهند که ممکن است به خاطر دلایلی، دچار گرفتگی شوند و فرد به صورت لحظه‌ای یا طولانی مدت، احساس درد کند. در واقع به خاطر انقباض نابجایی که در ماهیچه‌ها رخ می‌دهد، ممکن است قسمتی از عضله و یا مجموعه‌ای از عضلات درگیر شوند. 
گرفتگی یا اسپاسم عضلات، انقباض‌های ناگهانی و غیرارادی عضلات است که تقریباً در همه رده‌های سنی دیده می‌شود، اما در بزرگسالان و افراد مسن بیشتر به چشم می‌خورد. این گرفتگی‌ها اغلب در عضلات پا رخ می‌دهد، اما هر ماهیچه‌ای از بدن از جمله کمر، دست‌ها، پاها یا حتی انگشتان پا ممکن است دچار اسپاسم شود. گرفتگی عضلات علاوه بر درد و اسپاسم شدید در عضله، موجب بروز توده‌های سفتی در زیر پوست می‌شود که با لمس کردن آن درد شدید در ماهیچه احساس می‌شود. اسپاسم به‌طور معمول از چند ثانیه تا 15 دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد و معمولاً چندین بار تکرار می‌شود.
گرفتگی عضلات معمولا مشکل جدی نیست، اما اگر شدید و مداوم باشد ممکن است نشان‌دهنده یک بیماری زمینه‌ای باشد. اسپاسم‌های عضلانی را می‌توان با استفاده از روش‌های خانگی، گیاهی، سنتی، دارویی و پزشکی درمان و برطرف کرد. روش‌های طبیعی و گیاهی مختلفی برای شل کردن عضلات و درمان گرفتگی عضله وجود دارند که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.

علل اسپاسم‌های عضلانی 

اسپاسم عضلانی به دلیل خستگی بیش از حد ماهیچه‌ها یا مشکل جدی‌تر در بدن اتفاق می‌افتد. به همین دلیل اگر اسپاسم شدید و مداوم شد، باید در سریع‌ترین زمان ممکن به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. اگرچه دلایل ایجاد اسپاسم دقیقا مشخص نیست اما شایع‌ترین محرک‌های آن عبارتند از: 

کم آبی بدن: کم آبی منجر به عدم تعادل الکترولیت‌ها (مواد معدنی با بار الکتریکی) می‌شود که برای عملکرد عضلات ضروری هستند. کم آبی بدن به ویژه در ورزشکاران یا افرادی که درگیر فعالیت بدنی سنگین هستند، بیشتر دیده می‌شود.
عدم تعادل الکترولیت: الکترولیت‌هایی مانند پتاسیم، کلسیم و منیزیم نقش مهمی در انقباض و آرامش عضلات دارند. عدم تعادل این مواد معدنی، عضلات را مستعد گرفتگی می‌کند.
گردش خون ضعیف: کاهش جریان خون به عضلات منجر به گرفتگی عضلات می‌شود. 
خستگی عضلانی: استفاده بیش از حد از ماهیچه‌ها، به ویژه در هنگام ورزش، منجر به خستگی و گرفتگی عضلات می‌شود. 
سن: افراد مسن به دلیل از دست دادن طبیعی توده عضلانی و تغییرات در عملکرد عضلانی و اعصاب که با افزایش سن رخ می دهد، بیشتر مستعد گرفتگی هستند.
بارداری: زنان باردار اغلب به دلیل تغییر در گردش خون و افزایش فشار روی اعصاب و عروق خونی، گرفتگی عضلات را تجربه می‌کنند.
برخی بیماری‌ها: برخی از شرایط پزشکی مانند دیابت، بیماری کلیوی، تیروئید و اختلالات عصبی، خطر گرفتگی عضلات را افزایش می‌دهند. 
کمبود مواد مغذی: دریافت ناکافی برخی از مواد مغذی، به ویژه ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین D، کلسیم، منیزیم و پتاسیم عضلات را مستعد گرفتگی می‌کند.
عدم فعالیت بدنی: تحرک نداشتن منجر به ضعیف شدن ماهیچه‌ها می‌شود که در صورت حرکت ناگهانی، احتمال گرفتگی آن‌ها بیشتر است.
ژنتیک: برخی از افراد ممکن است از نظر ژنتیکی مستعد گرفتگی عضلات باشند. اگر اعضای خانواده شما مکرراً گرفتگی عضلات را تجربه می‌کنند، ممکن است شما نیز به آن مبتلا شوید.
سفتی و خشکی عضلات: عدم انعطاف‌پذیری یا سفتی عضلات، به ویژه در عضلات ساق پا، احتمال گرفتگی عضلات را به ویژه در حین فعالیت بدنی افزایش می‌دهد.
استرس و فشار عصبی: استرس و اضطراب بیش‌ازحد، فشار زیادی را به عضلات و ماهیچه‌ها وارد می‌کنند و خطر گرفتگی عضلات را افزایش می‌دهند. استرس منجر به افزایش تنش عضلانی، اختلال در نحوه تنفس و گردش خون، بهم ریختن تعادل الکترولیت‌های بدن، فعالیت بیش از حد سیستم عصبی  و اختلال در روند استراحت و ریکاوری عضلات می‌شود.
وضعیت نامناسب بدن: گاهی اوقات گرفتگی عضلات ناشی از قرار گرفتن بدن در وضعیت نامناسب مانند نشستن و سرپا ایستادن طولانی، وضعیت نامناسب خواب، خم و راست شدن سریع، برداشتن وسایل سنگین و غیره است. وضعیت بد بدن منجر به افزایش فشار در مجرای ستون فقرات شده که هنگام شروع حرکت یا تغییر ناگهانی وضعیت بدن، باعث گرفتگی عضلات می‌شود.

علائم اسپاسم و گرفتگی عضلات

علائم معمولاً بسته به علت اسپاسم و اینکه در چه بخشی از بدن ما گرفتگی احساس می‌شود متفاوت هستند. از علائم اسپاسم عضلانی می‌توان به درد ناگهانی و شدید در عضلات، احساس سفتی بافت عضلانی در زیر پوست و کشش عضلانی اشاره کرد. در این حالت، ممکن است حس شود که عضله به طور ناگهانی و خودبه‌خودی تکان می‌خورد یا می‌پرد؛ این حالت معمولاً فقط چند ثانیه طول می‌کشد. برخی افراد حتی می‌توانند این حرکت عضله را مشاهده کنند. از آنجایی که این علائم عضلانی هستند، معمولاً بعد از مدتی بدون نیاز به مداخله از بین می‌روند.
اما توجه داشته باشید درصورت شدید بودن و تداوم اسپاسم و مشاهده علائمی چون تورم و تغییر رنگ پوست و قرمزی حتما باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. اگر اسپاسم عضلانی ناشی از یک مشکل عصبی باشد، فرد معمولاً با علائم دیگری نیز مواجه خواهد شد که این علائم عبارتند از:
- درد در ناحیه کمر، گردن یا سر
- ضعف عضلات
- بی‌حسی پوست
- احساس سوزن‌سوزن شدن
- لرزش
- کاهش تعادل
- حرکات کند
- دوبینی
- مشکلات خواب
- فلج شدن و ناتوانی در حرکت

روش‌های طبیعی و گیاهی درمان اسپاسم عضلانی

گرفتگی عضلات را می‌توان با استفاده از برخی راهکارهای خانگی و داروهای گیاهی شل‌کننده‌ عضله درمان کرد که در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد:

•    زنجبیل

زنجبیل دارای خواص ضد التهابی، آرام‌بخش و ضد تنش عضلانی است که به کاهش گرفتگی عضلات کمک می‌کند. جینجرول موجود در آن، خواص ضد التهابی دارد که  التهابات و تورم‌های عضلانی را کاهش می‎دهد. همچنین زنجبیل مانند یک مسکن طبیعی عمل کرده و این خاصیت تسکین‌دهندگی به کاهش درد و ناراحتی ناشی از گرفتگی عضلات کمک می‌کند.
مصرف زنجبیل منجر به افزایش گردش خون می‌شود که منجر به بهبود خونرسانی و کاهش تنش‌های عضلانی می‌شود. بعلاوه برخی از ترکیبات موجود در آن به افزایش انعطاف‌پذیری عضلات نیز کمک می‌کنند که در کاهش تنش‌های عضلانی و گرفتگی‌های عضلات موثر است.

•    بابونه

بابونه یکی از بهترین شل‌کننده‌های عضله خانگی است که خواص آرامش‌بخش و ضد التهابی دارد. مصرف دمنوش بابونه یا استفاده از روغن بابونه برای ماساژ، به تسکین دردهای عضلانی و کاهش تنش کمک می‌کند. دمنوش آن حاوی نوعی اسید آمینه به نام گلیسین است که در کاهش دردهای عضلانی و تسکین علائم این مشکل مؤثر می‌باشد. ترکیبات فعال موجود در بابونه، باعث آرامش عضلات و بهبود خواب نیز می‌شوند.

•    زردچوبه

کورکومین موجود در زردچوبه و خواص ضد التهابی و تسکین‌دهنده درد آن برای کاهش دردهای عضلانی و اسکلتی بسیار مفید است. زردچوبه باعث بهتر شدن جریان خون در بدن می‌شود و این می‌تواند سرعت بازیابی عضلات را بالا ببرد و باعث از بین رفتن درد شما شود.

•    آب انار

مصرف آب انار یکی دیگر از راه‌های خانگی و سالم برای تسکین درد‌های عضلانی است. این آرام‌کننده طبیعی ماهیچه‌ها که در بین ورزشکاران محبوب است، حاوی آنتوسیانین‌ها، فلاونوئیدها و اسید الاژیک است که دارای خواص ضد التهابی هستند. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در آب انار سه برابر بیشتر از چای سبز است و تحقیقات بر روی وزنه‌برداران نشان داد که آب انار فرآیند ریکاوری عضلات را تسریع می‌کند.

•    اسطوخودوس

اسطوخودوس به دلیل اثرات آرام‌بخش خود بسیار معروف است و همچنین به عنوان یک شل‌کننده طبیعی عضلات عملکرد موثری دارد. اسانس روغنی آن حاوی ترکیباتی مانند لینالول و لینالیل‌استات است که دارای خواص ضدالتهابی هستند و به کاهش تورم و درد عضلات کمک می‌کند. خاصیت آرام‌بخشی روغن اسطوخودوس به کاهش تنش و استرس در عضلات کمک می‌کند و باعث کاهش گرفتگی عضلات می‌شود. ماساژ با روغن اسطوخودوس و به دنبال آن یک دوش آب گرم گردش خون را بهبود می‌بخشد و به کاهش درد عضلات و آرام شدن آنها کمک می‌کند.

•    روغن نعنا فلفلی

نعنا گیاه دارویی است که به طور سنتی برای درمان گرفتگی عضلات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه حاوی ترکیباتی مانند منتول و کارواکرول است که دارای خواص ضدالتهابی هستند و به کاهش تورم و التهاب عضلات کمک می‌کند.
استفاده از روغن نعناع برای کنترل درد عضلانی ناشی از مصدومیت‌های ورزشی مثل کشیدگی یا پیچ‌خوردگی نیز مفید است و اثر خنک کنندگی و تسکین‌دهندگی بر روی عضلات دارد.

•    اکسیر وج

اکسیر وج یکی از محصولات طبیعی و مفید است که با خواص فراوان خود به بهبود سلامتی کمک می‌کند. این اکسیر جادویی از گیاه دارویی کمیاب وج تولید شده است که برای تسکین دردهای مختلف از جمله رفع اسپاسم عضلانی، تسکین درد ماهیچه‌ها و تقویت ماهیچه‌های تحلیل رفته بسیار مفید است. ماساژ این عصاره‌ی روغنی بر روی ماهیچه‌های درگیر، التهاب و اسپاسم را تا حد زیادی برطرف می‌کند. برای اطلاعات بیشتر و تهیه این اکسیر جادویی به فروشگاه وب‌سایت ما مراجعه نمایید.

نکات بیشتر برای پیشگیری و رفع اسپاسم عضلانی

در حالی که هیچ راه مطلقی برای پیشگیری از گرفتگی عضلات وجود ندارد، اما با انجام چند کار ساده می‌توانید خطر ابتلا به آن را کاهش دهید:

برنامه ورزشی مناسب و منظم داشته باشید: با ورزش منظم عضلات خود را تقویت کنید و خطر اسپاسم عضلانی را تا حد زیادی کاهش دهید.
قبل و بعد از ورزش، حرکات کششی سبک انجام دهید: قبل از ورزش کردن حتماً بدن خود را گرم کرده و بعد از ورزش با انجام حرکات کششی، آن را سرد کنید. کشش به بهبود انعطاف پذیری و دامنه حرکتی کمک می‌کند و خطر گرفتگی عضلات را کاهش می‌دهد.
شدت و مدت تمرینات ورزشی خود را به تدریج افزایش دهید: اگر به تازگی شروع به ورزش کرده‌اید، به تدریج شدت و مدت تمرین خود را افزایش دهید. این کار به عضلات شما زمان می‌دهد تا با سطوح جدید فعالیت سازگار شوند و خطر آسیب کاهش می‌یابد.
هیدراته بمانید: به‌گفته متخصصان، کمبود آب بدن باعث گرفتگی عضلات می‌شود. سعی کنید در طول روز حداقل 8 لیوان آب بنوشید.
غذاهای سرشار از مواد معدنی مصرف کنید: کمبود سدیم و پتاسیم در بدن باعث گرفتگی عضلات می‌شود. بنابراین سعی کنید این مواد معدنی را در رژیم غذایی خود بگنجانید. همچنین مصرف منیزیم، زینک، ویتامین B، E و D نیز احتمال گرفتگی عضلات را کاهش می‌دهد.
تناسب اندام خود را حفظ کنید: اضافه وزن، فشار وارد شده به عضلات را تشدید می‌کند.
از مصرف دخانیات اجتناب کنید: مصرف دخانیات باعث ایجاد اختلال در جریان خون می‌شود. کاهش گردش خون در بدن و خون‌رسانی به عضلات و ماهیچه‌ها یکی از دلایل اصلی گرفتگی عضلات هستند.
وضعیت بدنی مناسب داشته باشید: به وضعیت بدنی خود در هنگام خوابیدن و نشستن بیشتر توجه کنید و آن را به درست‌ترین حالت ممکن قرار دهید. 
از کمپرس گرم یا سرد استفاده کنید: استفاده از کمپرس گرم یا حمام آب گرم به شل شدن عضلات و افزایش گردش خون کمک می‌کند و کمپرس سرد یا یخ نیز به کاهش التهاب و درد کمک می‌کند.
عضلات را به آرامی ماساژ دهید: اگر ناحیه گرفته را با روغن‌های گیاهی به آرامی ماساژ دهید، جریان خون به حالت عادی برگشته و مشکل گرفتگی برطرف خواهد شد.

سخن پایانی

اگرچه درمان‌های طبیعی و خانگی یک راه حل موثر و مقرون به صرفه برای کاهش درد و اسپاسم عضلانی می‌باشند، اما باید به عنوان یک راه حل موقتی و مکمل در نظر گرفته شوند و جایگزین درمان‌های پزشکی حرفه‌ای نشوند. بنابراین توصیه می‌کنیم که در موارد شدیدِ گرفتگی عضلات و بی‌نتیجه بودن روش‌های درمانی فوق، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید تا از پیشروی بیماری خود جلوگیری کنید.